Όταν μιλάμε για αεροπορική ισχύ το μυαλό μας πάει μοιραία στα αεροσκάφη και σε αυτούς που τα επανδρώνουν. Λίγοι έχουν υπόψη τους ότι πίσω από τα αεροσκάφη και τους πιλότους κρύβεται μια ολόκληρη υποδομή, απαραίτητη για την στέγαση, τον ανεφοδιασμό και την υποστήριξη των αεροσκαφών και των πιλότων αλλά και την διεξαγωγή του αεροπορικού πολέμου στο σύνολο του. Η υποδομή αυτή χρήζει προστασίας από κάθε είδους απειλές. Συνήθως ως τέτοιες νοούνται οι εχθρικές εναέριες απειλές. Ωστόσο υπάρχει και μια κατηγορία απειλών λιγότερο προβεβλημένη αλλά εξίσου θανάσιμη: αυτή που εκφράζεται με τη χρήση χερσαίων μέσων, μεθόδων και τακτικών ανορθόδοξου και ασυμμετρικού πολέμου. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε να εξετάσουμε τη συγκεκριμένη κατηγορία απειλής, να περιγράψουμε την σημασία της και να προτείνουμε λύσεις για την αντιμετώπιση της.
Περιγραφή απειλής
Λέγεται συχνά πως ο καλύτερος τρόπος για να τραυματίσει θανάσιμα κανείς ένα πτηνό είναι να το χτυπήσει στη φωλιά του. Το ίδιο σε γενικές γραμμές ισχύει και στο χώρο του αεροπορικού πολέμου. Προϋπόθεση για την επιτυχή έκβαση της εναέριας μάχης είναι η εξουδετέρωση της κρίσιμης υποδομής που υποστηρίζει τα αεροσκάφη. Ως τέτοια νοούνται οι αεροπορικές βάσεις, οι σταθμοί του συστήματος εγκαίρου προειδοποιήσεως, τα κέντρα διοίκησης και ελέγχου, τα κέντρα και οι εγκαταστάσεις ανεφοδιασμού και διοικητικής επιμελητείας και τα μέσα επίγειας ενεργητικής αεράμυνας. Αν αυτά δεχτούν αποφασιστικά πλήγματα είναι αδύνατη η συνέχιση του αγώνα, με επιπτώσεις που ξεπερνούν τα όρια του αεροπορικού πολέμου και επεκτείνονται στη συνολική ικανότητα ενός στρατιωτικού μηχανισμού να διεξάγει επιχειρήσεις. Συνήθως επιχειρείται η εξουδετέρωση της αεροπορικής ισχύος με προσβολές στο έδαφος από μαχητικά αεροσκάφη με όπλα αέρος-εδάφους. Ωστόσο αυτή η λύση συγκεντρώνει αντικειμενικά μειονεκτήματα. Ο αντίπαλος αναμένει αυτή την ενέργεια και έχει λάβει τα κατάλληλα μέτρα τόσο στον τομέα της ενεργητικής προστασίας των μέσων του και των εγκαταστάσεων του με την ανάπτυξη κατάλληλα δομημένης πολυστρωματικής και επικαλλυπτόμενης Α/Α άμυνας όσο και με την λήψη κατάλληλων μέτρων προστασίας, απόκρυψης, παραλλαγής και διασποράς της αεροπορικής του δύναμης. Έτσι η λύση της προσβολής της αεροπορικής υποδομής του αντιπάλου με χρήση ανορθόδοξων και ασυμμετρικών μέσων, μεθόδων και πρακτικών είτε αυτόνομα είτε σε συνδυασμό με την παραδοσιακή μέθοδο προσβολής προβάλλει σαν φυσιολογική επιλογή.
Σε ό,τι αφορά τα καθ’ ημάς ο κύριος δυνητικός αντίπαλος διαθέτει εκτεταμένες ικανότητες διεξαγωγής επιχειρήσεων ανορθόδοξου και ασυμμετρικού πολέμου, τόσο σε επίπεδο ενόπλων δυνάμεων όσο και σε επίπεδο μυστικών υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα διαθέτει την Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων του Γενικού Επιτελείου (OKK-Bordo Berelli) και την μονάδα Έρευνας και Διάσωσης MAK της THK με αποστολές που ξεπερνούν τα στενά όρια της CSAR και επεκτείνονται και σε διεξαγωγή ειδικών επιχειρήσεων επ’ ωφέλεια της αεροπορίας και του γενικού επιτελείου. Επίσης σε επίπεδο μυστικών υπηρεσιών υπάρχει το τμήμα συγκαλυμμένων επιχειρήσεων της ΜΙΤ που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε αποστολές που θα περιγράψουμε παρακάτω.
Ένας ακόμη λόγος ανησυχίας αποτελεί η αποδεδειγμένη διαπλοκή του τουρκικού κράτους και παρακράτους με αλβανικές παραστρατιωτικές/μαφιοζικές οργανώσεις εν Ελλάδι, κάτι που συνιστά μείζονα απειλή για την εθνική άμυνα και ασφάλεια και επιβάλλει τη συνολική αναθεώρηση του ελληνικού μοντέλου ασφαλείας. Η αναφορά σ’ αυτή τη μορφή απειλής αυτή είναι επιβεβλημένη καθώς προσφέρει στον αντίπαλο πολλαπλές επιλογές δράσης δύσκολα αντιμετωπιζόμενες από τις υπάρχουσες οργανωτικές δομές.
Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, η παρουσία δυνητικών συνεργατών του εχθρού εντός του ελληνικού εδάφους μεγιστοποιεί τις δυνατότητες του αντίπαλου στους τομείς της αφανούς διείσδυσης, της υποδοχής, της κάλυψης και της τελικής ενέργειας επί του στόχου από κατάλληλα στημένα δίκτυα κατασκόπων-δολιοφθορέων. Είναι γνωστή η διείσδυση που έχουν πετύχει οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες στους κόλπους της αλβανικής μαφίας καθώς και η σύνδεση της τελευταίας με τον UCK με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Θα μπορούσε για παράδειγμα μια τουρκική ομάδα ειδικών επιχειρήσεων να διεισδύσει σε ελληνικό έδαφος, να έρθει σε επαφή με βρισκόμενους επί τόπου πράκτορες της ΜΙΤ συνοδεία οπλισμένων Αλβανών κακοποιών και στη συνέχεια να μεταβεί στην ευρύτερη περιοχή του στόχου λειτουργώντας είτε στο ρόλο της καθοδήγησης αεροπορικών προσβολών, είτε σε αποστολές Άμεσης Δράσης (Direct Action) επί του στόχου. Το ίδιο ισχύει και σε περιοχές όπου διαβιεί σημαντική μειονότητα φίλα προσκείμενη σε κάποιον βαθμό στον εχθρό και όπου έχει αποδεδειγμένα αποκαλυφθεί σύμπραξη της με τους επεκτατικούς σχεδιασμούς της Άγκυρας. Στόχοι δεν είναι απαραίτητο να περιορίζονται στην υλικοτεχνική υποδομή της Π.Α αλλά να επεκτείνονται και στο έμψυχο δυναμικό της Π.Α που αποτελεί και το στοιχείο που της προσδίδει ποιοτική υπεροχή και αναφερόμαστε φυσικά στους πιλότους, στους τεχνικούς υποστήριξης καθώς και σε ευρισκόμενους σε διάφορες θέσεις επιτελικούς αξιωματικούς. Ας σκεφτούμε το εφιαλτικό σενάριο να γίνουν όλοι αυτοί, οι ίδιοι ή οι οικογένειες τους στόχος επιθέσεων (δολοφονικές απόπειρες, απαγωγές, καταστάσεις ομηρίας) στις οικίες τους ή όταν θα βρίσκονται καθ’ οδόν προς τους χώρους υπηρεσίας τους από κλιμάκια ειδικών αποστολών εχθρικών ειδικών δυνάμεων και εγκληματικά παρακρατικά/παραστρατιωτικά στοιχεία, πριν προλάβουν να μεταβούν στα πόστα τους. Τυχόν εξουδετέρωση τους, πέραν της επιχειρησιακής ενέχει και σημαντική ψυχολογική παράμετρο καθώς έτσι αφαιρείται όχι μόνο η ικανότητα αλλά και η διάθεση προβολής αντίστασης εξασφαλίζοντας στον αντίπαλο ένα καίριο πλεονέκτημα που εξαργυρώνεται ποικιλοτρόπως και όχι μόνο σε αμιγώς στρατιωτικό επίπεδο. Και μόνο μερική επιτυχία παρόμοιου εγχειρήματος συνεπάγεται τεράστια ζημιά για την αμυντική ικανότητα της χώρας στο σύνολο της και αφαιρεί την δυνατότητα άμυνας καθιστώντας ακόμη και περιττές τις επόμενες κινήσεις του αντιπάλου.
Μια ακόμη απειλή εκφράζεται στο επίπεδο της προσβολής των εγκαταστάσεων που υποστηρίζουν και καθιστούν λειτουργική μια εγκατάσταση της Π.Α όπως π.χ δίκτυα ηλεκτροδότησης, ύδρευσης και ανεφοδιασμού σε καύσιμα τα οποία σε μεγάλο βαθμό είναι εκτενή, εκτεθειμένα και με ελλιπή φύλαξη. Τυχόν εξουδετέρωση τους καθιστά προβληματική την λειτουργία π.χ μιας αεροπορικής βάσης ή ενός σταθμού ραντάρ ενώ κίνδυνοι ελλοχεύουν και για το προσωπικό, λόγου χάρη με την μόλυνση του συστήματος ύδρευσης ενός αεροδρομίου με κάποιον βιολογικό παράγοντα.
Γενικά οι τρόποι και οι μέθοδοι προσβολής περιορίζονται μόνο από την φαντασία και θέτουν μείζονα πρόκληση για τον ημέτερο μηχανισμό άμυνας. Ακόμη και στο πιο συμβατικό σενάριο της χρήσης ελεύθερων σκοπευτών τα πράγματα φαντάζουν δύσκολα. Ας σκεφτούμε το εξής σενάριο:
“Δύο ομάδες ελεύθερων σκοπευτών του εχθρού έχει λάβει θέσεις πλησίον βάσης της Π.Α σε νησί του κεντρικού Αιγαίου. Οι ελεύθεροι σκοπευτές φέρουν τυφέκια καταστροφής υλικού των 12,7 χλστ με αποστολή την εξουδετέρωση των αεροσκαφών επιφυλακής του αεροδρομίου ώστε να τεθούν οι βάσεις ενός επιτυχημένου πρώτου πλήγματος εκ μέρους της εχθρικής αεροπορίας. Πιο πίσω σε απόσταση 600-700 μέτρων έχουν αναπτυχθεί δύο ομάδες ελεύθερων σκοπευτών με τυφέκια των 7,62 χλστ με αποστολή να καλύπτουν τους πρώτους. Στην βάση επικρατεί αναβρασμός καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη κρίση με την γειτονική χώρα. Παρά ταύτα η διείσδυση των ανδρών έγινε με επιτυχία λόγω της εκτενούς έκτασης της βάσης και των ελλιπών μέτρων φύλαξης. Την προκαθορισμένη ώρα ο επικεφαλής δίνει την εντολή “πυρ”. Δύο ζεύγη μαχητικών αεροσκαφών MIRAGE 2000-5 προσβάλλονται στο έδαφος και τίθενται εκτός μάχης. Οι ελεύθεροι σκοπευτές του εχθρού συνεχίζουν προσβάλλοντας τα μέσα Α/Α του αεροδρομίου, τους εκτοξευτές βλημάτων RIM-7M και τα πυροβόλα Oerlikon των 35 mm του συστήματος αεράμυνας “ΒΕΛΟΣ”. Οι άνδρες της ΜΑΦ, κληρωτοί χαμηλής εκπαίδευσης στην πλειοψηφία τους παρακολουθούν έντρομοι και αποσβολωμένοι ανήμποροι να αντιδράσουν. Σε λίγη ώρα βόμβες και κατευθυνόμενα βλήματα εκτοξευμένα από αεροσκάφη πλήττουν αριθμό καταφυγίων αεροσκαφών, τα οικήματα επιφυλακής και το κέντρο επιχειρήσεων της βάσης. Η σκηνή επαναλαμβάνεται και σε άλλες βάσεις της Π.Α τόσο στα νησιά όσο και στην ηπειρωτική χώρα. Σε λεπτά της ώρας ο αντίπαλος έκανε κίνηση ματ καταστρέφοντας την αεροπορική ισχύ της χώρας στο έδαφος.”
Το σενάριο που περιεγράφηκε παραπάνω είναι άκρως ρεαλιστικό και υλοποιήσιμο και απαιτεί την λήψη ειδικών μέτρων για την αντιμετώπιση του.
Θα μπορούσε βέβαια να επιλεγεί και το σενάριο της απευθείας προσβολής της αεροπορικής βάσης ή άλλου είδους εγκατάσταση, με χρήση βίαιας κρούσης επί του στόχου από ομάδες ειδικών δυνάμεων, συνεπικουρούμενες από παραστρατιωτικά στοιχεία. Με δεδομένο τα ελλιπή μέτρα φύλαξης ένα τέτοιο σενάριο εξασφαλίζει αρκετές πιθανότητες επιτυχίας.
Ένα ακόμη σενάριο, ειδικά για προωθημένες βάσεις στα νησιά του Αιγαίου (π.χ Λήμνος) θα ήταν η προσβολή τους με αεροκίνητες δυνάμεις καταδρομών που θα εξορμούν από την Μικρασιατική ενδοχώρα. Μια τέτοια επιχείρηση απαιτεί μικρή σχετικά προετοιμασία που θα την αποκρύψει από τις ελληνικές δυνατότητες παρατήρησης και έγκαιρου προειδοποιήσεως, προσφέροντας στον αντίπαλο αυξημένες πιθανότητες επίτευξης στρατηγικού και τακτικού αιφνιδιασμού.
Προτάσεις αντιμετώπισης
Η άμυνα εγκαταστάσεων αλλά και του έμψυχου δυναμικού της Π.Α πρέπει να τεθεί σε νέα βάση και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Η άμυνα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τις νέες απειλές με τρόπο που να εξασφαλίζεται η επιτυχής αντιμετώπισης τους.
Καταρχήν είναι επιτακτικός ο εκσυγχρονισμός των ΜΑΦ που πρέπει να πάψουν να αποτελούν χώρο διεξαγωγής χαλαρής θητείας και να αναβαθμιστούν σε μάχιμες μονάδες ικανές να αποτελέσουν τον ρόλο τους. Ως πρότυπο πρέπει ίσως να μελετηθεί το παράδειγμα Συντάγματος της RAF που έχει αναλάβει τον ρόλο την άμυνας των εγκαταστάσεων της. Σε περιόδους κρίσης ή σύρραξης θα μπορούσαν οι ΜΑΦ να ενισχύονται εκτός από επιστρατευόμενο προσωπικό και με επιστρατευόμενα τάγματα/λόχους πεζικού που θα αναλάβουν και τον ρόλο της εξωτερικής φύλαξης της περιμέτρου αφήνοντας για τις ίδιες τον ρόλο της εσωτερικής φύλαξης. Με αυτήν την χαμηλού μεν ποιοτικού επιπέδου λύση, που χαρακτηρίζεται όμως από την παράθεση επαρκούς ανθρώπινου δυναμικού θα επιχειρηθεί να εξασφαλιστεί το αριθμητικό πλεονέκτημα έναντι ενός καλά εκπαιδευμένου αλλά ολιγάριθμου εχθρικού τμήματος που θα έχει σαν αποστολή την προσβολή της εγκατάστασης.
Από ‘κει και πέρα οι ΜΑΦ πρέπει να εξοπλιστούν ανάλογα ώστε να αποτελέσουν το ποιοτικό στοιχείο αντιμετώπισης της απειλής. Επιβάλλεται ο εξοπλισμός τους με σύγχρονα τροχοφόρα οχήματα, ικανά να φέρουν μεγάλη ισχύ πυρός όπως τα MS240/MS 290 εξοπλισμένα με συλλογές παρόμοιες με τις “ΟΝΗΣΙΛΟΣ” που ανέπτυξε προ ετών η 28 ΕΤΟΜΑ της Ε.Φ και που τα μετατρέπουν σε κινητές βάσεις εκτόξευσης πυρός με πολυβόλα των 12,7 χλστ και 7,62 χλστ και πολυβομβιδοβόλα των 40 χλστ. Επίσης η διάθεση προς αυτά οχημάτων της κατηγορίας του VBL για αποστολές επιτήρησης/άμεσης επέμβασης και VBR σε ρόλο μεταφοράς ομάδων ταχείας επέμβασης θα τους προσέδιδε το πλεονέκτημα από πλευράς ευελιξίας απαραίτητη για να καλυφθεί η μεγάλη έκταση του φυλασσόμενου στόχου και ισχύος πυρός ώστε να κατασταλεί εν τη γενέσει της κάθε εχθρική απόπειρα βίαιας κρούσης επί του στόχου. Σε περίπτωση προσβολής της εγκατάστασης από εχθρικές αεροκίνητες δυνάμεις ασφαλώς απαιτείται κάτι βαρύτερο που μπορεί να έρθει στη μορφή ενός εξοπλισμένου τροχοφόρου οχήματος 6Χ6 σε έκδοση τόσο ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ για την μεταφορά ομάδων μάχης όσο και σε έκδοση εξοπλισμένη με πυροβόλο(προτείνεται πυροβόλο των 90 mm που συνδυάζει επαρκή ισχύ πυρός για τους στόχους που θα κληθεί να εμπλέξει και αναχορηγία) για την υποστήριξη τους. Επίσης επείγει η κάλυψη των πιο ευαίσθητων τουλάχιστον εγκαταστάσεων με οχήματα ικανά να φέρουν θερμικές κάμερες και κάμερες ημέρας/νυχτερινές σε ρόλο επιτήρησης καθώς επίσης και η εγκατάσταση ενός ολοκληρωμένου συστήματος ηλεκτρονικής φύλαξης με τη χρήση διαφόρων ειδών αισθητήρων. Το πλέγμα ασφαλείας μπορεί να συμπληρώνεται από ελαφρά ελικόπτερα εξοπλισμένα με αντίστοιχο εξοπλισμό και οπλισμένα με όπλα όπως πολυβόλα και ταχυπολυβόλα(mini-gun) των 12,7 και 7,62 χλστ, καθώς και drones, εξοπλισμένα και μη.
Από κει και πέρα προτείνεται η οχύρωση της βάσης με οχυρωματικά έργα τοποθετημένα σε επίκαιρα σημεία τόσο στην περίμετρο όσο και στο εσωτερικό της φυλασσόμενης τοποθεσίας, επαναδιάταξη σκοπιών, σημείων ελέγχου και περιπόλων και υιοθέτηση “χονδροκομμένων” λύσεων όπως π.χ όλμων τόσο για την αντιμετώπιση εχθρικών ομάδων ανορθόδοξου πολέμου όσο και εχθρικών ελεύθερων σκοπευτών. Γενικά η παραμελημένη μάχη πεζικού πρέπει να επανέλθει στην φιλοσοφία των ΜΑΦ κάτι που πρέπει να αντανακλάται και στο καθημερινό πρόγραμμα εκπαίδευσης με την εκμάθηση βασικών αντικειμένων πεζικού (ασκήσεις σε επίπεδο ομάδος/διμοιρίας, πυρ και κίνηση, πυρ και ελιγμός, κλήση πυρών όλμων, δράση περιπόλων, εξασφάλιση περιμέτρου κ.α). Ο ατομικός εξοπλισμός των ΜΑΦ επίσης χρήζει αναβάθμισης με την υιοθέτηση της ημιομάδος μάχης αποτελούμενης έκαστη από τον ομαδάρχη/βοηθό ομαδάρχη, τον πολυβολητή με πολυβόλο/οπλοπολυβόλο σε διαμέτρημα 7,62 χλστ, το βομβιδοβολιστή με βομβιδοβόλο των 40 χλστ προσαρμοσμένου επί τυφεκίου και έναν τυφεκιοφόρο. Πρέπει επίσης να αξιοποιηθούν τα μέσα Α/Α της μονάδας για χρήση εκτός του βασικού τους ρόλου και σε ρόλο υποστήριξης ειδικά με τη χρήση βολιδοφόρων πυρομαχικών. Οπλικά συστήματα σαν τα Oerlikon GDF των 35 χλστ, τα Rh 202 των 20 χλστ ακόμα και τα “ταπεινά” τετράδυμα M-55 των 12,7 χλστ δύνανται να εκτοξεύσουν τεράστιο όγκο πυρός ώστε να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τους άνδρες της ΜΑΦ σε ποικιλία σεναρίων.
Θα μπορούσε επίσης να εξεταστεί η δημιουργία ειδικών μονάδων φύλαξης που θα αναλαμβάνουν απαιτητικότερες αποστολές (στήσιμο αφανών παρατηρίων και ενεδρών στην ευρύτερη περιοχή της φυλασσόμενης εγκατάστασης, χρήση τακτικών ελεύθερων σκοπευτών) ώστε να πάψει η άμυνα να έχει στατικό χαρακτήρα και να αποκτήσει επιθετικό προσανατολισμό. Στόχος να πάψει ο αντίπαλός να θεωρεί εαυτόν ασφαλή έως ότου έρθει η στιγμή να εκδηλώσει την ενέργεια του και να αισθάνεται ανασφαλής σε κάθε φάση του εγχειρήματος του στην τελική προσέγγιση προς τον στόχο του.
Με δεδομένη την ανάγκη αντιμετώπισης ασύμμετρων απειλών είναι επιτακτική η ανάγκη πύκνωσης του δικτύου πληροφοριών του 2ου γραφείου κάθε μονάδος/συγκροτήματος/σχηματισμού από κοινού με την Κρατική Ασφάλεια και την ΕΥΠ ώστε να εξασφαλίζεται έγκαιρη προειδοποίηση και γνώση για πιθανές εχθρικές ενέργειες. Πρέπει να υπάρχει σχεδιασμός που να προβλέπει την ασφαλή μεταφορά και κατάλυση σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους τόσο των αξιωματικών της Π.Α(ιπτάμενων και μη) όσο και των οικογενειών τους προκειμένου να μην αποτελέσουν στόχους διεξαγωγής επιχειρήσεων ασυμμετρικού/ψυχολογικού πολέμου εκ μέρους του αντιπάλου. Είναι επίσης απαραίτητη η εξασφάλιση επαρκούς αποθέματος νερού, τροφίμων, ιατροφαρμακευτικού και παντός άλλου είδους υλικού καθώς και εφεδρικών τρόπων παραγωγής και εξασφάλισης ενέργειας που θα επιτρέψουν μια εγκατάσταση να λειτουργεί αποκομμένη σε μερικό βαθμό από τον έξω κόσμο. Τέλος αναβάθμιση χρήζει και ο τομέας ΡΒΧΠ πολέμου με την προμήθεια υλικού και την αναβάθμιση της εκπαίδευσης.
