Ένας από τους τομείς στους οποίους επισημαίνονται ελλείψεις που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και τραγικές στον ελληνικό στρατό είναι η συγκρότηση και ο εξοπλισμός του μηχανικού μάχης. Ποιες οι ελλείψεις; Ποια τα…
κενά; Πως μπορούν ρεαλιστικά να καλυφθούν; Η αποστολή του Μηχανικού Μάχης είναι να υποστηρίξει τις μονάδες ελιγμού, τόσο κατά την άμυνα όσο και κατά την επίθεση, με την εκτέλεση χωματουργικών έργων δημιουργίας δρομολογίων και προετοιμασμένων θέσεων βολής και οχυρώσεων πεδίου μάχης, ταχεία στρώση ή διάσπαση ναρκοπεδίων, άρση εμποδίων, καταστροφή εχθρικών οχυρώσεων, γεφύρωση ξηρών ή υδάτινων κωλυμάτων, κλπ. Για να επιτύχει στην πολυδιάστατη αποστολή του, απαιτείται και ο αντίστοιχος εξοπλισμός, ο οποίος όμως σήμερα κρίνεται ιδιαίτερα ελλιπής.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Τσαγανάς
Πράγματι, με εξαίρεση τα γεφυροφόρα άρματα, καθώς και τα άρματα που έχουν εξοπλιστεί με άροτρα και κυλίνδρους διάσπασης ναρκοπεδίων, δεν υπάρχει τίποτε που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκτέλεση έργων μηχανικού πεδίου μάχης. Σε περίπτωση ανάγκης είναι βέβαιο ότι κάποια πράγματα μπορούν να γίνουν από τεθωρακισμένα οχήματα περισυλλογής, τα οποία χάρη στη λεπίδα γαιοπροωθητή που διαθέτουν είναι σε θέση να εκτελέσουν κάποιες χωματουργικές εργασίες. Πρωτίστως όμως, η αποστολή τους είναι άλλη και εν πάση περιπτώσει αριθμητικά δεν επαρκούν ώστε να υπάρχει η ευχέρεια να διατίθενται για αλλότριες αποστολές. Ομοίως, προσθαφαιρούμενες λεπίδες γαιοπροωθητή Μ9 – τα αποκαλούμενα «μαχαίρια», – τα οποία διατίθενται για άρματα σειράς Μ (Μ48 και Μ60), τα οποία όμως σταδιακά αποσύρονται από την υπηρεσία.
Κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες να καλυφθεί μέρος έστω των αναγκών με την προμήθεια μεταχειρισμένων συστημάτων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία. Συγκεκριμένα, προ αρκετών ετών ήταν στις προθέσεις του ΕΣ η απόκτηση οχημάτων μηχανικού μάχης Μ728 (βασισμένων στο Μ60) από τα αποθέματα του αμερικανικού στρατού. Επίσης, μεταγενέστερα είχε γίνει προσπάθεια για την απόκτηση μεταχειρισμένων τεθωρακισμένων οχημάτων μηχανικού Dachs, βασισμένων στο σκάφος του άρματος Leopard 1. Παρά το μικρό αριθμό τους – 14 οχήματα – θα συνέβαλαν αποφασιστικά στην αναβάθμιση του μηχανικού μάχης, αλλά για διάφορους λόγους ούτε αυτή η απόπειρα τελεσφόρησε.
Ακόμα πιο πρόσφατα, και συγκεκριμένα τον Ιούλιο του 2011, η ΕΛΒΟ είχε υποβάλει επίσημη προσφορά κατόπιν σχετικού αιτήματος της ΓΔΑΕΕ για τη μετασκευή 19 τουλάχιστον πλεονασματικών σκαφών Leopard 1 σε Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης Μηχανικού (ΤΟΜΜΧ) Wisent 1, σε συνεργασία με τη γερμανική FFG, η οποία επελέγη μετά από έρευνα αγοράς. Σημειωνόταν μάλιστα ότι το κόστος θα ήταν ακόμα χαμηλότερο αν τα προς μετασκευή οχήματα προέρχονταν από το απόθεμα Bergepanzer 1 Standard, της έκδοσης περισυλλογής του Leopard 1, που διέθετε η γερμανική εταιρία, δεδομένου ότι το σκάφος και η υπερκατασκευή των δυο εκδόσεων είναι ουσιαστικά πανομοιότυπα.
Δεδομένων και των ιδιαίτερα δυσχερών δημοσιονομικών της χώρας, ούτε αυτό το πρόγραμμα προχώρησε, εντούτοις οι σχετικές ανάγκες του ΕΣ παραμένουν, και κάποια στιγμή θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να καλυφθούν, τουλάχιστον στην αρχή για τις μονάδες του Δ’ ΣΣ. Για οικονομικούς κυρίως λόγους, δεν θεωρείται εφικτή η προμήθεια νέας κατασκευής οχημάτων μάχης μηχανικού, όπως λόγου χάρη το Wisent 2 ή το Abrams ABV, αλλά υπάρχουν δοκιμασμένες λύσεις που θα μπορούσαν να καλύψουν τα υφιστάμενα κενά με λογικό κόστος και μικρό χρόνο υλοποίησης.
Wisent 1 AEV (FFG – Γερμανία)
Στο όχημα αυτό έχει ήδη γίνει αναφορά στο ιστορικό της υπόθεσης. Βασίζεται στο γνωστό στον ΕΣ Leopard 1, και συγκεκριμένα στην έκδοση περισυλλογής Bergepanzer 1 Standard. Η κυριότερη διαφορά από το όχημα περισυλλογής και από το προγενέστερο ΤΟΜΜΧ Dachs έγκειται στον χρησιμοποιούμενο εξοπλισμό αποστολής, και συγκεκριμένα στη λεπίδα γαιοπροωθητή και στον εμπνευσμένο από αντίστοιχα πολιτικά συστήματα αρθρωτό βραχίονα εκσκαφής της Hydrema με 3 αρθρώσεις (έναντι δυο του Dachs). Μπορεί να εκτελέσει χωματουργικές και άλλες εργασίες μηχανικού πεδίου μάχης, ενώ με την αντικατάσταση του γαιοπροωθητή από άροτρο πλήρους πλάτους δύναται να αναλάβει και αποστολές άρσης ναρκοπεδίων (Wisent MC). Εκτός του βραχίονα εκσκαφής και του γαιοπροωθητή, ο λοιπός εξοπλισμός αποτελείται από βαρούλκο ελκτικής ικανότητας 35 τόνων με 90 μέτρα καλωδίου, νέο βοηθητικό βαρούλκο 2 τόνων και διασύνδεση χρήσης υδραυλικών εργαλείων.
Επιπλέον, φέρει ενσωματωμένο σύστημα ηλεκτροσυγκόλλησης ή/και κοπής 220 ή 380V. Επί του καλύμματος του κινητήρα δύναται να φέρει επιπλέον εργαλεία που προσαρμόζονται στον βραχίονα αντί του κάδου. Κατά την κατασκευάστρια εταιρία, ο κάδος εκσκαφής έχει χωρητικότητα 1,3 κυβικών μέτρων, με δυνατότητα εκσκαφής σε ιδανικές συνθήκες εδάφους άνω των 300 κυβικών μέτρων ανά ώρα, ενώ χάρη στη διαμόρφωση του νέου μήκους 10 μέτρων βραχίονα μπορεί να εκτελέσει εργασίες σε τόξο 360 μοιρών, ενώ παρέχει και μέγιστη ανυψωτική δυνατότητα 4,5 τόνων. Σε διαμόρφωση πορείας ο βραχίονας αποθηκεύεται κατά μήκος της δεξιάς πλευράς του οχήματος με τον κάδο να φέρεται αναδιπλωμένος στο οπίσθιο μέρος. Ο κινητήρας είναι αναβαθμισμένος και αποδίδει 960 ίππους (μέγιστη ταχύτητα επί οδών 65 χαω), ενώ βελτιώσεις έχουν γίνει και στην ανάρτηση (Hydrogas). Ο οπλισμός αποτελείται από ένα πολυβόλο MG3 στη θυρίδα του αρχηγού και ένα στο σκάφος.
Η παρεχόμενη βαλλιστική προστασία κατά NATO STANAG 4569 είναι επιπέδου 5 και η αντιναρκική επιπέδου 3, δηλαδή ικανοποιητική για όχημα της κατηγορίας του, ενώ μπορεί να δεχθεί πρόσθετα καλύμματα παραλλαγής, τηλεχειριζόμενο σταθμό οπλισμού και άλλες προαιρετικές συλλογές.
M60CZ-10/25E Alacran (Ισπανία)
Η έμπνευση για μια άλλη ιδιαίτερα χαμηλού κόστους λύση προέρχεται από την Ισπανία. Ο ισπανικός στρατός υιοθέτησε ένα όχημα μηχανικού μάχης προερχόμενο από τροποποίηση πλεονασματικών αρμάτων μάχης Μ60Α1. Ο πύργος διατηρήθηκε και το πυροβόλο αντικαταστάθηκε από αρθρωτό βραχίονα με κάδο εκσκαφέα, ενώ μπροστά τοποθετήθηκε μόνιμα σύστημα γαιοπροωθητή.
Όπως και στο Wisent 1, ο βραχίονας μπορεί να δεχθεί και υδραυλικά εργαλεία, λόγου χάρη αρπάγη για απομάκρυνση εμποδίων, ενώ η διατήρηση του πύργου επιτρέπει την εκτέλεση εργασιών σε τόξο 360 μοιρών. Ο πυργίσκος του αρχηγού με το βαρύ πολυβόλο των 12,7 χιλιοστών διατηρείται, προσφέροντας στοιχειώδεις δυνατότητες αυτοάμυνας του οχήματος, ενώ η θωράκισή του παρέχει ικανοποιητική προστασία για όχημα μηχανικού μάχης, η οποία μπορεί να βελτιωθεί περαιτέρω με κατάλληλες συλλογές. Ο ΕΣ θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο πραγματοποίησης αντίστοιχης μετατροπής πλεονασματικών αρμάτων Μ60, Leopard 1V ή ακόμα και Μ48Α5 με μικρό κόστος, κάνοντας χρήση υλικών του εμπορίου (COTS).
Βελτιώσεις υφιστάμενων αρμάτων μηχανικού Leopard 1
Το Μηχανικό χρησιμοποιεί ήδη για αποστολές διάσπασης ναρκοπεδίων άρματα μάχης Leopard 1A4GR και 1V, εξοπλισμένα με κυλίνδρους διάσπασης ναρκοπεδίων της ΙΜΙ και άροτρα πλήρους πλάτους της Pearson Engineering. Για να μην προσμετρούνται τα οχήματα αυτά στις οροφές της συνθήκης CFE, τα πυροβόλα των 105 χιλιοστών έχουν αφαιρεθεί, αλλά θεωρείται βέβαιο ότι θα επανατοποθετηθούν σε περίοδο επιχειρήσεων. Εκτός από τα ανωτέρω μηχανικά μέσα, υπάρχουν και πυροτεχνικά συστήματα τύπου Γιγαντιαία Έχιδνα (Giant Viper), βρετανικής προέλευσης, φερόμενα επί ρυμουλκούμενων FV3705. Τα Leopard διάσπασης ναρκοπεδίων κάλλιστα μπορούν να είναι και τα ρυμουλκά οχήματα για τις Γιγαντιαίες Έχιδνες.
Παράλληλα, υπάρχουν και άλλα πυροτεχνικά μέσα εκκαθάρισης ναρκών, φερόμενα επί οχημάτων όπως: M58 ΜΙCLIC (ΗΠΑ), UR-77 Meteorit (Ρωσία), PW-LWD και Pronit (Πολωνία). Το τελευταίο μάλιστα αποτελεί μέρος του συστήματος K2D της γαλλικής Nexter που φέρεται επί Leclerc EPG και άλλων οχημάτων. Η προσθήκη δυο συστημάτων Pronit επί των Leopard του Μηχανικού, στα πρότυπα των πολωνικών μετασκευών Τ-55Α σε άρματα μηχανικού, θα αναβαθμίσει κάθετα τις δυνατότητες εκκαθάρισης ναρκοπεδίων, συμπληρώνοντας ιδανικά τις ρυμουλκούμενες Γιγαντιαίες Έχιδνες και τα φορητά MEREX. Με δεδομένη και την επικινδυνότητα των αποστολών που τα άρματα αυτά θα κληθούν να αναλάβουν, καλό θα ήταν να εξεταστεί εφόσον οι οικονομικές συνθήκες το επιτρέψουν και η δυνατότητα εφοδιασμού τους με πρόσθετη θωράκιση, ενεργητική ή και παθητική, καθώς και σύστημα αυτοπροστασίας.
Τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς ομάδας μηχανικού μάχης
Στο άρθρο περί μετατροπής αρμάτων σε βαρέα ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ είχε γίνει αναφορά και σε οχήματα μεταφοράς ομάδων σκαπανέων μάχης, και συγκεκριμένα στο ισραηλινό Puma και στο σερβικό VIU-55 Munja. Στην περίπτωση του ΕΣ, παρόμοια χρήση θα μπορούσε να προβλεφθεί για το προτεινόμενο βαρύ ΤΟΜΠ: αντί της οκταμελούς ομάδας πεζικού, θα μπορούσε πλέον του διμελούς πληρώματος να μεταφέρεται εξαμελής ομάδα σκαπανέων μάχης με το σύνολο των υλικών της, όπως αυτά προβλέπονται από τους σχετικούς ΠΟΕ (Πίνακες Οργάνωσης Υλικού). Επιπλέον, το ίδιο το όχημα θα μπορούσε να φέρει λεπίδα γαιοπροωθητή ή άροτρο διάσπασης ναρκοπεδίων ώστε να εκτελεί κάποιες εργασίες αυτόνομα ή επικουρώντας τη μεταφερόμενη ομάδα.
Όλα τα προαναφερθέντα οχήματα θα μπορούσαν να φέρουν και να αναπτύσσουν αν απαιτηθεί δέσμες σωλήνων (αγγλιστί Fascines) γεφύρωσης τάφρων ή ενίσχυσης αναχωμάτων, όπου η χρήση γεφυροφόρων αρμάτων θα ήταν υπερβολή, διευρύνοντας το φάσμα των εργασιών που θα μπορούν να εκτελέσουν. Λοιπός εξοπλισμός Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να τονίσουμε ότι σε περίοδο επιχειρήσεων υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να μην βρίσκονται οχήματα μηχανικού διαθέσιμα σε κάποια περίπτωση που μπορεί να απαιτηθεί η συμβολή τους. Μερική λύση στο πρόβλημα μπορεί να δώσει ο εφοδιασμός ορισμένων αρμάτων μάχης ή ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ ανά επιλαρχία ή Μ/Κ ΤΠ αντίστοιχα με λεπίδες γαιοπροωθητή και άροτρα έστω πλάτους ερπύστριας, ώστε οι μονάδες ελιγμού να αποκτήσουν στοιχειώδεις δυνατότητες αυτόνομης εκτέλεσης ορισμένων εργασιών μηχανικού.
Επιπλέον, χρήσιμο θα ήταν να εξεταστεί η δυνατότητα εφοδιασμού μέρους των υφιστάμενων χωματουργικών μηχανημάτων του Μηχανικού (ερπυστριοφόρων και τροχοφόρων εκσκαφέων, φορτωτών, γαιοπροωθητών και ισοπεδωτήρων) με συλλογές θωράκισης κατά τα διεθνή πρότυπα, ώστε να μπορούν να δράσουν συμπληρωματικά των ΤΟΜΜΧ, αλλά και να συμμετάσχουν σε ειρηνευτικές αποστολές εκτελώντας τις αποστολές που θα τους ανατεθούν με ασφάλεια. Το ιδανικό βέβαια θα ήταν να αποκτηθούν και μεταχειρισμένα Μ9 ACE, το οποίο είναι ένα εξειδικευμένο όχημα εκτέλεσης χωματουργικών εργασιών πεδίου μάχης, από τις ΗΠΑ, αν και αυτό εξαρτάται από το αν θα αποσυρθεί αριθμός τους εξαιτίας περικοπών και θα είναι διαθέσιμος προς δωρεάν παραχώρηση ως πλεονάζον υλικό (Excess Defense Articles – EDA).
Ακόμη, θα ήταν καλό να εξεταστεί το ενδεχόμενο δωρεάν απόκτησης από τα αποθέματα του στρατού των ΗΠΑ εξειδικευμένων οχημάτων MRAP μηχανικού (Buffalo ή/και Cougar JERRV) και ανιχνευτές ναρκών Husky ως συμπληρωματικών των οχημάτων διάσπασης ναρκοπεδίων, καθώς και για αποστολές συνοδείας κινήσεων πλησίον του πεδίου μάχης ή ακόμη για ειρηνευτικές αποστολές.
Εν κατακλείδι, τα οφέλη που θα προκύψουν από τον εφοδιασμό του Μηχανικού με τον κατάλληλο εξοπλισμό, ήτοι συνδυασμό ΤΟΜΜΧ, οχημάτων διάσπασης ναρκοπεδίων, μεταφοράς ομάδων σκαπανέων, κλπ, κρίνονται τεράστια σε σχέση με το κόστος υλοποίησης, το οποίο ήδη είναι αρκετά χαμηλό, καθώς το Όπλο θα δύναται να εκτελέσει τις αποστολές του με μεγαλύτερη ταχύτητα και κυρίως ασφάλεια, γεγονός που με τη σειρά του θα διευκολύνει τα Τεθωρακισμένα, το Πεζικό και το Πυροβολικό στην εκτέλεση των δικών τους αποστολών στο πεδίο μάχης.