Γράφει ο Κωνσταντίνος Τσαγανάς-Τακαντζάς
Κάποτε, τα οβιδοβόλα των 105 αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά του πυροβολικού μάχης των δυτικών και δυτικότροπων στρατών, ιδίως όταν τα ρυμουλκούμενα πυροβόλα αποτελούσαν το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του διαθέσιμου υλικού. Το χαμηλό σχετικά κόστος, η ταχυβολία και η ευκολία ρυμούλκησης και τάξης συγκριτικά με βαρύτερα όπλα αποτελούσαν τα κυριότερα πλεονεκτήματά τους. Ωστόσο, η ολοένα και αυξανόμενη διάδοση των αυτοκινούμενων συστημάτων έκλινε την πλάστιγγα υπέρ των όπλων διαμετρήματος 155 χιλιοστών, με το μεγαλύτερο βεληνεκές και αποτελεσματικότητα των βλημάτων τους. Τα οβιδοβόλα των 105 χιλιοστών βέβαια δεν παραγκωνίστηκαν εντελώς, αλλά περιορίστηκαν σε ειδικούς ρόλους, όπως την χρήση από αερομεταφερόμενες και γενικώς ελαφρές δυνάμεις, συνήθως ως ρυμουλκούμενα συστήματα. Πρόσφατα όμως, παρατηρείται μια διεθνής τάση για επαναφορά του αυτοκινούμενου οβιδοβόλου των 105, με φορείς τροχοφόρα φορτηγά οχήματα.
Εν αρχή ην το ΜΟΒΑΤ
Το 1999 παρουσιάστηκε το ΜΟΒΑΤ (MOBile ArTillery) της ολλανδικής RDM Technologies. Ουσιαστικά επρόκειτο για το αναβαθμισμένο από την ίδια εταιρία οβιδοβόλο Μ101, με κάννη 33 διαμετρημάτων αντί των 22 της αρχικής, επί φορτηγού οχήματος 4×4 DAF YA4440 4 τόνων. Το σύστημα διέθετε σύγχρονο ΣΕΠ, ηλεκτρικό σύστημα ανύψωσης και περιστροφής του οβιδοβόλου, υδραυλικό σύστημα σταθεροποίησης του οχήματος κατά τη βολή και απόθεμα 40 βλημάτων και προωθητικών γεμισμάτων, υπηρετείται δε από τετραμελές πλήρωμα.
Είχε δυνατότητα αερομεταφοράς από αεροσκάφος C-130. Αναφέρεται ότι η Ιορδανία παρήγγειλε και παρέλαβε 18 συστήματα – κάποιες πηγές αναφέρουν ότι 6 συστήματα απέκτησε και το Μπαχρέιν.
Η αναγέννηση
Τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια, έκανε την εμφάνισή της πληθώρα νέων προτάσεων για ελαφρά αυτοκινούμενα οβιδοβόλα των 105 χιλιοστών, όλα – πλην μιας εξαίρεσης – επί τροχοφόρων οχημάτων.
Στην κοντινή μας Σερβία η δραστήρια εταιρία Yugoimport παρουσίασε το Μ09. Πρόκειται για θωρακισμένο φορτηγό όχημα διαμόρφωσης 6×6 που φέρει οβιδοβόλο Μ56-2 (ουσιαστικά το γερμανικό leFH 18/40 τροποποιημένο για να βάλλει αμερικανικά πυρομαχικά συμβατά με το Μ101 και αναβαθμισμένο πλέον με κάννη 33 διαμετρημάτων. Το βασικό Μ56 υπηρετεί μέχρι και σήμερα με την Εθνική Φρουρά της Κύπρου). Το σύστημα αποτελεί εξέλιξη παλαιότερου πρωτοτύπου επί φορτηγού FAP 1117BS/AV. Το Μ09 έχει 5μελές πλήρωμα, σύγχρονο ΣΕΠ, σκέλη σταθεροποίησης, μεγάλο απόθεμα πυρομαχικών, τόξο πυρός 360ο, δυνατότητα shoot and scoot, πολυβόλο εγγύς άμυνας στην οροφή της καμπίνας, ενώ οι υπηρέτες του οβιδοβόλου προστατεύονται από θωρακισμένο ασπίδιο 3 πλευρών.
Την ίδια περίπου περίοδο (2011), η κινεζική ΝΟRINCO πρότεινε στο Λίβανο ένα αυτοκινούμενο σύστημα αποτελούμενο από τον τροχοφόρο φορέα XLW-TB 6×6 παρόμοιο με αυτόν του SH2 των 122 χιλιοστών, αλλά οπλισμένο με το Μ101 των 105.
Η επίσης κινεζική Poly Technologies παρουσίασε το Type 15P. Το βασικό όχημα, διαμόρφωσης 4×4, θυμίζει οχήματα ειδικών επιχειρήσεων, όπως το Jackal της βρετανικής Supacat, και φέρει στο οπίσθιο τμήμα του οβιδοβόλο της ΝΟRINCO, το οποίο είναι αντίγραφο του ιταλικού OTO-Melara Mod 56.
Το ιορδανικό KADDB παρουσίασε την Mounted Gun Platform, που αποτελείται από αμερικανικής προέλευσης οβιδοβόλο Μ102 επί οχήματος 4×4 DAF YA4442.
Στο μακρινό Βιετνάμ, ο Στρατός ανέπτυξε εκ των ενόντων και ενέταξε σε υπηρεσία αυτοκινούμενο σύστημα αποτελούμενο από φορτηγό Ural-4320 και οβιδοβόλο Μ101, το τελευταίο εκ λαφύρων από τον πρώην νοτιοβιετναμικό στρατό.
Στη χώρα της πρωινής γαλήνης, η Samsung Techwin παρουσίασε το EVO 105, συνδυασμό φορτηγού ΚΙΑ ΚΜ500 (επιτόπια κατασκευαζόμενη έκδοση του γνωστού Μ54/Μ809) και οβιδοβόλου Μ101, αναφέρεται δε πρόθεση για παραγγελία 800 συστημάτων από το στρατό της Νότιας Κορέας.
Στην Ινδία η εταιρία Kaylani προσφέρει το υπερελαφρύ οβιδοβόλο Garuda-105 επί οχημάτων HMMWV (Hummer) και ΤΑΤΑ LPTA 713 TC. Από την ίδια χώρα προέρχεται και το μοναδικό ερπυστριοφόρο σύστημα, το 105mm Light Field Gun, το οποίο έχει πολλά κοινά στοιχεία με το βρετανικό L118, επί ΒΜΡ-2 Sarath.
Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ελαφρό οβιδοβόλο Hawkeye της αμερικανικής Mandus Group. Φέρεται επί Mack (Renault) Sherpa, ή επί HMMWV, ή και επί φορτηγού οχήματος Ford F550. Η λύση που επελέγη για να μπορεί να φέρεται από ελαφρά οχήματα είναι πρωτότυπη για τα ισχύοντα δεδομένα και λέγεται “firing out of battery”, ήτοι η θέση ανάπαυσης του σωλήνα είναι αυτή της πλήρους οπισθοδόμησης. Κατά την πυροδότηση μετακινείται προς τα εμπρός και η κίνηση εξουδετερώνει το μεγαλύτερο μέρος της ανάκρουσης.
Στην Ελλάδα
Το τελευταίο αυτοκινούμενο σύστημα των 105 σε υπηρεσία με τον ΕΣ ήταν το Μ52Α1, αναβαθμισμένο με κινητήρα Detroit Diesel 8V71T. Δυστυχώς, μετά και την έλευση των PzH 2000 και πληθώρας μεταχειρισμένων Μ109, ο τύπος πλέον έχει αποσυρθεί.
Εντούτοις, Ο ΕΣ εξακολουθεί να αξιοποιεί Ρ/Κ Μ101 (εκπαιδευτικά και στην ΑΣΔΕΝ) και OTO-Melara Mod 56 (116 Α/Μ ΜΠΠ). Αμφότερα μπορούν, με μικρό έως ελάχιστο κόστος, να καταστούν αυτοκινούμενα, εξαλείφοντας ταυτόχρονα το εγγενές για ρυμουλκούμενα συστήματα μειονέκτημα του μεγαλύτερου χρόνου τάξης και, κυρίως, αλλαγής θέσεως. Τα οχήματα/δυνητικοί φορείς ήδη υπηρετούν στον ΕΣ, οπότε δεν χρειάζεται προμήθεια νέων.
Όσον αφορά το ελαφρύ OTO-Melara Mod 56, ως φορέας προκρίνεται το όχημα που ήδη αξιοποιείται ως ελκυστήρας του οβιδοβόλου, ήτοι το Μ1097Α2 HMMWV. Το οβιδοβόλο μπορεί να τοποθετηθεί ως έχει με τον κιλλίβαντά του, χωρίς φυσικά τους τροχούς, επί απλής μεταλλικής κατασκευής με κάτοψη σχήματος Π, που θα το ασφαλίζει στη θέση του και θα προστατεύει το δάπεδο της καρότσας από περιττή φθορά. Τα πτυσσόμενα σκέλη μπορούν να διατηρηθούν και σε έκταση να λειτουργούν ως σκέλη σταθεροποίησης κατά τη βολή. Τα μόνα άλλα πράγματα που χρειάζονται είναι κυτία αποθήκευσης πυρομαχικών, σταθμός ασυρμάτου και δυο θέσεις μελών πληρώματος. Το βάρος και η ανάκρουση του Mod 56 θεωρούνται εντός των δυνατοτήτων του HMMWV και δεν αναμένεται να προκαλέσουν υπερβολική καταπόνηση του οχήματος τόσο κατά την κίνηση όσο και κατά τη βολή.
Για το Μ101, προκρίνεται η χρήση φορτηγού οχήματος διαμόρφωσης 6×6 ως φορέα, τουλάχιστον 3 και κατά προτίμηση 5 τόνων, από τα ήδη εν χρήσει στον ΕΣ. Επί της καρότσας εκτός των κυτίων πυρομαχικών και των θέσεων μελών του πληρώματος, θα απαιτηθεί η τοποθέτηση μεταλλικής κατασκευής επί της οποίας θα εδράζεται το σάγμα του Μ101 – το λίκνο, ο σωλήνας, το σύστημα οπισθοδρόμησης και το ασπίδιο θα παραμείνουν ως έχουν, ενώ για εξοικονόμηση πόρων προκρίνεται η διατήρηση του χειροκίνητου συστήματος ανύψωσης και περιστροφής του πυροβόλου. Τα σκέλη από τον κιλλίβαντα του Μ101 δυνητικά μπορούν να αξιοποιηθούν ως σκέλη σταθεροποίησης με ηλεκτρικό, υδραυλικό ή και χειροκίνητο σύστημα ανάσυρσης, ή ακόμα και να γίνει προμήθεια υδραυλικού συστήματος σταθεροποίησης του οχήματος από το ελεύθερο εμπόριο κατόπιν διαγωνισμού. Αν δε το σύστημα διαθέτει και πλευρικά ανοιγόμενη καρότσα ώστε να δημιουργείται εξέδρα με μεγαλύτερη επιφάνεια εργασίας για το πλήρωμα, μπορεί να επιτευχθεί και μεγαλύτερο τόξο βολής κατ’ αζιμούθιο, ακόμα και δυνατότητα περιστροφής του οβιδοβόλου κατά 360ο. Ενδεχομένως να απαιτηθεί η τοποθέτηση μεταλλικών πλακών για προστασία της καμπίνας από τα αέρια και το ωστικό κύμα που παράγονται κατά τη βολή (όπως αυτό που διαθέτουν τα οχήματα φορείς του ΠΑΟ Μ40Α1). Προαιρετικά μπορεί να τοποθετηθεί και πολυβόλο εγγύς άμυνας.
Εννοείται ότι σε επίπεδο τουλάχιστον πυροβολαρχίας (με Mod 56 ή Μ101) θα πρέπει να υπάρχει ΚΔΠ με τερματικό του ΣΤΤΕΠ ΔΙΑΣ και σταθμός ασυρμάτου σε κάθε όχημα. Άλλα οχήματα της πυροβολαρχίας θα μεταφέρουν επιπλέον πυρομαχικά, υλικά ή/και προσωπικό ανάλογα με τις ανάγκες της μονάδας.
Τα αυτά ισχύουν εν πολλοίς και για την Εθνική Φρουρά της Κύπρου, η οποία, όπως ήδη αναφέρθηκε, χρησιμοποιεί το γιουγκοσλαβικής προέλευσης οβιδοβόλο Μ56.
Όπως γίνεται αντιληπτό, με ελάχιστο κόστος μπορεί το Πυροβολικό να αποκτήσει επιπλέον αυτοκινούμενα συστήματα με μεγαλύτερη εγγενή επιβιωσιμότητα συγκριτικά με τα ρυμουλκούμενα συστήματα και μικρότερους χρόνους απόκρισης. Επίσης το μικρότερο μέγεθος και βάρος τους σε σχέση με τα Μ109 και τα PzH 2000 θα επιτρέπει την κίνηση και τάξη τους σε σημεία όπου τα ικανότερα αλλά βαρύτερα και ογκωδέστερα συστήματα δεν θα μπορούν να προσεγγίσουν. Ειδικά μάλιστα για την 71η Α/Μ ΤΑΞ, το όλο σύστημα θα μπορεί να μεταφέρεται αναρτημένο σε CH-47 Chinook, ενώ μέχρι τώρα οι ελκυστήρες και τα πυροβόλα μεταφέρονται ξεχωριστά.
