Γράφει ο Κωνσταντίνος Τόλιας
Έχοντας πλέον περάσει ικανός χρόνος από το τέλος του πολέμου Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν, υπάρχουν αρκετές πληροφορίες που επιτρέπουν την εξαγωγή συμπερασμάτων και διδαγμάτων τόσο για την γενική εξέλιξη του πολέμου στην σημερινή εποχή όσο και για τις ικανότητες των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων χάρις στην τεχνολογία των UAV και Drone, που μπορεί να χρησιμοποιηθούν εναντίον της Ελλάδος. Εξετάζουμε ξεχωριστά κάθε θέμα και καταλήγουμε σε διδάγματα που θα πρέπει να τύχουν της προσοχής από τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.
Επιθετική πολιτική Άμυνας – Παθητική πολιτική Άμυνας
Η πρόσφατη πολεμική αναμέτρηση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ (Αρτσάχ, κατά τους Αρμένιους) μόνο ως έκπληξη δεν μπορεί να θεωρηθεί. Και αυτό διότι το Αζερμπαϊτζάν ουδέποτε έκρυψε την πρόθεση του να ανακαταλάβει τα εδάφη που είχε απολέσει από την σύγκρουση του 1988-1994 και φρόντιζε να την επιδεικνύει συχνά με διάφορα κυμαινόμενης έκτασης μεθοριακά επεισόδια/ συγκρούσεις.
Η τελευταία, ωστόσο, σύγκρουση διέφερε από τις προηγούμενες, όχι μόνο λόγω της έκτασής της, αλλά και λόγω της μορφής που έλαβε. Αυτήν την φορά οι Αζερικές δυνάμεις ήταν αποφασισμένες να βάλουν οριστικό τέλος στην πολυετή σύρραξη, θέτοντας σαν στόχο την πλήρη κατάληψη του de facto αυτόνομου θύλακα του Αρτσάχ εντός αζερικού εδάφους αλλά και των εδαφών που είχαν καταληφθεί από τους Αρμένιους εκτός του συγκεκριμένου εδαφικού θύλακα. Για τον σκοπό αυτό, το Αζερμπαϊτζάν προετοιμάζονταν για χρόνια, αν όχι δεκαετίες, με την μαζική απόκτηση οπλισμού και εκσυγχρονισμού του υπάρχοντος οπλοστασίου από διάφορες πηγές, κυρίως την Ρωσία, την Κίνα, την Τουρκία και το Ισραήλ.
Η χρόνια προπαρασκευή από πλευράς Αζέρων ήταν άκρως αντίθετη με τον εφησυχασμό και υπερβολική αυτοπεποίθηση των Αρμενίων, οι οποίοι επαναπαυόμενοι στις δάφνες των νικών του προηγούμενου πολέμου και των επεισοδίων που ακολούθησαν, απέτυχαν να διαγνώσουν έγκαιρα, όχι μόνο τις προθέσεις του αντιπάλου αλλά και των εξελίξεων που στο μεταξύ είχαν επισυμβεί στην στρατιωτική τεχνολογία και στην ίδια την μεθοδολογία του πολέμου. Πράγματι, καθ’ όλη την διάρκεια της σύγκρουσης των 44 ημερών, φάνηκε πως η Αρμενική πλευρά είχε μείνει καθηλωμένη σε ένα παρωχημένο δόγμα διεξαγωγής του πολέμου, επαρκές ίσως για την δεκαετία του 1990, παντελώς ανεπαρκούς όμως για τις ανάγκες ενός σύγχρονου πολέμου.
Στις παρακάτω γραμμές θα επικεντρώσουμε την σκέψη μας στην επίδραση που είχαν επιμέρους πλευρές της σύγκρουσης στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος.
Πόλεμος ελιγμών Vs Στατικής άμυνας
Καθ’ όλο το διάστημα που διήρκεσαν οι πολεμικές επιχειρήσεις φάνηκε η εμμονή των Αρμένιων στην τακτική της οχύρωσης, της οργάνωσης του εδάφους και της στατικής άμυνας, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με βασικές αρχές του πολέμου.
Πράγματι, οι Αρμένιοι είχαν φροντίσει να οχυρώσουν κατά πληρέστατο, είναι αλήθεια, τρόπο το ορεινό κατά βάση έδαφος του Αρτσάχ, με ένα διπλό σύστημα οχύρωσης διατεταγμένο σε βάθος. Η επιλογή αυτή καθ’ αυτή δεν ήταν λάθος, αλλά μία δογματική προσκόλληση σε αυτές προκαλεί ακαμψία πνεύματος σε ένα γενικό επιτελείο που διεξάγει πόλεμο.
Οι οχυρώσεις είναι χρήσιμες όταν προσφέρουν την δυνατότητα σε έναν στρατό να αντιμετωπίσει με οικονομία δυνάμεων ισχυρότερο αριθμητικά αντίπαλο, ώστε εξοικονομηθούν δυνάμεις για να υπηρετηθεί ευχερέστερα το στοιχείο του ελιγμού. Στην περίπτωση της Αρμενικής άμυνας απουσίαζε τελείως το στοιχείο του ελιγμού. Οι αντεπιθέσεις που εξαπολύθηκαν είχαν καθαρά τοπικό χαρακτήρα και σκόπευαν στον να φράξουν ρήγματα που είχαν προκληθεί στην αρμενική αμυντική διάταξη. Αντί δηλαδή η οργάνωση του εδάφους να υπηρετεί τον ελιγμό έγινε το αντίστροφο!
Ακόμα και όταν φάνηκε, πως οι αρμενικές γραμμές άμυνας στον νότο είχαν διασπαστεί και υπερκεραστεί από τους Αζέρους, το Αρμενικό επιτελείο δεν τόλμησε – ίσως δεν σκέφτηκε καν! – να αντεπιτεθεί σε άλλο σημείο του μετώπου (π.χ. στο κέντρο), ώστε να ανακουφίσει την πίεση που δέχονταν η νότια πτέρυγα της άμυνας και να μεταφέρει τον πόλεμο στο έδαφος του αντιπάλου. Αυτή η στάση αποδίδεται από διάφορους αμυντικούς αναλυτές στην υπερβολική σιγουριά που είχε καλλιεργηθεί στους Αρμένιους για το αδιάσπαστο της αμυντικής τους οργάνωσης, γεγονός που τους είχε κάνει να αγνοούν βασικές αρχές του πολέμου ελιγμών.
Αντίθετα, οι Αζέροι απέδειξαν πως κατείχαν καλά τις βασικές γνώσεις περί πολέμου και έτσι δεν υπέπεσαν στο ίδιο σφάλμα. Άλλωστε μην ξεχνάμε πως η Αζερική πλευρά ήταν η επιτιθέμενη, είχε την πρωτοβουλία των κινήσεων και ήταν αναγκασμένη να σκεφτεί και να λειτουργήσει ελικτικά ώστε να ανακαταλάβει το χαμένο έδαφος.
Η επίθεση των Αζέρων έλαβε χώρα σε δύο τομείς του μετώπου: τον Βόρειο και τον Νότιο. Αντιθέτως στον Κεντρικό τομέα του μετώπου που έβλεπε προς δυσμάς, η Αζερική πλευρά αρκέστηκε να παρατάξει δυνάμεις επαρκείς μόνο για την αγκίστρωση των αντίπαλων αρμενικών δυνάμεων και για άμυνα σε περίπτωση που αυτές εξαπέλυαν επίθεση σε αυτόν τον τομέα του μετώπου.
Στον Βόρειο τομέα η επίθεση εξελίχθηκε αργά. Αν και οι Αζέροι πέτυχαν κάποιες επιτυχίες στα σημεία διείσδυσης των δυνάμεων τους, γενικά η προέλαση τους ήταν αργή και υπέστησαν πολλές απώλειες. Μετά την παρέλευση του αρχικού διαστήματος, οι Αζερικές δυνάμεις στην περιοχή ανέστειλαν τις επιχειρήσεις τους τόσο λόγω απωλειών, όσο και λόγω της βαρύτητας που δόθηκε από πλευράς του Αζερικού επιτελείου στον νότιο τομέα.
Αντιθέτως, στο Νότιο τομέα τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Οι Αζέροι επιτέθηκαν με διεύθυνση από τον νότο στον βορρά. Και εδώ, η επίθεση τους το πρώτο διάστημα αντιμετωπίστηκε επιτυχώς από τις αρμενικές δυνάμεις, οι οποίες κατάφεραν μάλιστα να τους προκαλέσουν μεγάλες απώλειες. Με την πάροδο όμως του χρόνου και υπό το βάρος των ελλείψεων που άρχισε να αντιμετωπίζει η αρμενική πλευρά (απώλειες, αδυναμία αντικατάστασης τους λόγω έλλειψης εφεδρειών και ελλιπούς ανεφοδιασμού) η αντίσταση της άρχισε να κάμπτεται, και σε κάποιο σημείο η αμυντική γραμμή των πρόσω διασπάστηκε.
Κατόπιν οι Αζέροι βρέθηκαν προ διλήμματος: να προελάσουν προς βορρά προς την κατεύθυνση του Στεπάνεκερτ, την πρωτεύουσα του Αρτσάχ, ή να στραφούν δυτικά προς την κατεύθυνση του Λαρτσίν, αποκόπτοντας την γραμμή ανεφοδιασμού των αρμενικών δυνάμεων από την Αρμενία;
Εδώ φάνηκε η επιτελική ανωτερότητα των Αζέρων που επιπλέον διέθεταν εξαιρετικά ανώτερη επίγνωση της τακτικής κατάστασης. Προσποιούμενοι αρχικά πως κινούνται δυτικά, “προκάλεσαν” τους Αρμένιους να εξαπολύσουν αντεπίθεση στα πλευρά της, όπως νόμιζαν, κινούμενης δυτικά κύριας Αζερικής δύναμης στην περιοχή του Χαντρούτ. Η αντεπίθεση αυτή συνετρίβη από τους Αζέρους με την χρήση ανώτερης ισχύος πυρός πυροβολικού και UAV. Μετά ο δρόμος για τα Σούσα και από εκεί στο Στεπάνεκερτ ήταν ανοικτός παρά την γενναία αντίσταση που πρόβαλαν οι Αρμένιοι.
Γενικά, μπορεί να λεχθεί πως οι Αζέροι δεν υπολόγισαν απώλειες στην προσπάθεια τους να ανακαλύψουν τα τρωτά και ευάλωτα σημεία της αρμενικής άμυνας, επιτιθέμενοι μετωπικά στην αμυντική γραμμή που είχαν δημιουργήσει οι Αρμένιοι, κάτι που τους κόστισε βέβαια σε απώλειες έμψυχου και άψυχου δυναμικού. Αυτό είχε μικρή σημασία για αυτούς, δεδομένης της φύσης της κοινωνίας τους και του γεγονότος πως μέρος της προμετωπίδας της επίθεσης συνιστούσαν οι ισλαμιστές μισθοφόροι που είχε αποστείλει η Άγκυρα. Στην συνέχεια υπερκέρασαν ή κατέστρεφαν τα σημεία στήριξης της αρμενικής άμυνας και λειτουργούσαν σε αυτόνομα Τακτικά Συγκροτήματα Μηχανοκίνητου ΠΖ και Τεθωρακισμένων, σε κλασική εφαρμογή πολέμου ελιγμών, συνεπικουρούμενα από ομάδες, τμήματα και υπομονάδες Ειδικών Δυνάμεων με ισχυρή υποστήριξη πυροβολικού, συμβατικού και ΠΕΠ.
Συμπερασματικά, μπορεί να ειπωθεί με ασφάλεια πως η Αζερική πλευρά επέδειξε ανώτερη επιτελική ευφυΐα και ικανότητα στο πεδίο του πολέμου ελιγμών, καθώς προέβη σε μια πετυχημένη κλασικού τύπου μορφή αγώνα με Τ/Θ και Μ/Κ δυνάμεις, σε πείσμα τόσο των οπαδών της στατικής άμυνας όσο και αυτών της “προοδευτικής” άποψης που αποδίδει ήσσονα σημασία στις κλασσικές “κατάφρακτες” δυνάμεις ελιγμού και υπερακοντίζει σε μοντέρνα θεωρητικά σχήματα πολέμου, λειτουργικών ίσως στο επίπεδο της θεωρίας, μη λειτουργικών όμως στο πεδίο της μάχης.
Loitering Μunition και Drone ως “Game Changer”
Αν κάτι αποκάλεσε έκπληξη ήταν η εντυπωσιακή παρουσία και απόδοση τόσο των «περιφερόμενων πυρομαχικών» (Loitering Munition), όσο και των Μη Επανδρωμένων Αεροχημάτων (UAV) και Drone. Ειδικά τα δύο τελευταία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην σύγκρουση, τόσο σε ρόλους κρούσης, όσο και σε ρόλους αναγνώρισης και κατεύθυνσης πυρών πυροβολικού.
Αν και η δράση των UAV σε ρόλο κρούσης ήταν αυτή που τράβηξε ιδιαίτερα τα φώτα της δημοσιότητας, σημαντικότερος ήταν ο ρόλος επιτήρησης/ παρατήρησης/ αναγνώρισης και κατάδειξης στόχων στο Αζερικό πυροβολικό. Τα διαφόρων τύπων UAV που διέθεταν τα στρατεύματα του Αζερμπαϊτζάν, με κυριότερο τύπο το τουρκικής κατασκευής TB.2 Bayraktar, παρείχαν στους Αζέρους διοικητές επαρκή πληροφόρηση για τις θέσεις, τις κινήσεις και τον εξοπλισμό των Αρμενικών δυνάμεων, επιτρέποντας τους την ευχέρεια να λαμβάνουν σωστές τακτικά αποφάσεις και να κατευθύνουν τις δυνάμεις ελιγμού και τα πυρά τους με ακρίβεια στο πεδίο της μάχης.
Τα δε Bayraktar έδρασαν με επιτυχία εξαπολύοντας τα βλήματα MAM-L (με βεληνεκές 8-14 χιλιόμετρα) και MAM-C (με βεληνεκές 8 χιλιόμετρα), πλήττοντας αρμενικές οχυρώσεις, άρματα μάχης, τεθωρακισμένα οχήματα, συστήματα πυροβολικού, συγκεντρώσεις πεζικού και συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας.
Ακόμη πιο σημαντικός παράγοντας ήταν η απόδοση των “Loitering Munition” που διέθεταν κατά βάση οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν, και τα οποία έπληξαν και κατέστρεψαν ή έθεσαν εκτός μάχης τα οπλικά συστήματα των Αρμένιων. Πιο συγκεκριμένα, οι Αζέροι χρησιμοποίησαν “καμικάζι” Drone των τύπων Harpy, HAROP, Orbiter 1K ισραηλινής κατασκευής καθώς και τα τουρκικής προέλευσης Kargu. H πιο εντυπωσιακή ενέργεια που καταγράφηκε ήταν η καταστροφή μιας πυροβολαρχίας S-300PS και πιο συγκεκριμένα ενός Ραντάρ Έρευνας 36D6 και τριών Μονάδων Πυρός 5P85S της αρμενικής πλευράς από συστήματα HAROP των Αζέρων. Σε μια άλλη περίπτωση ένα HAROP φέρεται να έπληξε και να κατέστρεψε έναν εχθρικό Σταθμό Διοίκησης.
UAV και Loitering Munition χρησιμοποίησε με επιτυχία σε μικρότερο βαθμό και η αρμενική πλευρά. Ένας από τους λόγους που οι απώλειες των Αζέρων φαίνονται μικρότερες από αυτές των Αρμενίων, και από αυτές που ήταν στην πραγματικότητα, είναι πως οι Αρμένιοι στερούνταν επαρκούς δυνατότητας καταγραφής αντίστοιχων επιθέσεων εξαιτίας ακριβώς της έλλειψης αντίστοιχων μέσων. Γενικά στις ημέρες μας τα διάφορα στρατιωτικά μέσα, όπως τα UAV και τα Loitering Munitions, υποστηρίζουν και τις Ψυχολογικές Επιχειρήσεις (ΨΕΠ) εκτός των άλλων χάρις στην οπτική καταγραφή των πληγμάτων που εν συνεχεία “μοιράζονται” στο διαδίκτυο.
Βέβαια χρήσιμη είναι η παρατήρηση πως η παραπάνω δράση των UAV έλαβε χώρα σε περιβάλλον απουσίας εχθρικής αεροπορικής απειλής και αμβλυμένης εχθρικής αντιαεροπορικής άμυνας. Επίσης, τα Αζέρικα UAV δρούσαν υπό την υποστήριξη συστημάτων Ηλεκτρονικού Πολέμου (Η/Π) και υπό την σύγχυση που αυτά δημιουργούσαν στα αρμενικά μέσα αντιαεροπορικής άμυνας.
Οι Αρμένιοι προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την απειλή που αντιπροσώπευαν τα εχθρικά UAV με την χρήση και μέσων Η/Π και μάλιστα σε μια χρονική φάση φάνηκε να το πετυχαίνουν, πλην όμως αυτά επανήλθαν με βελτιωμένες τακτικές και τεχνικές “διάτρησης” της άμυνας των Αρμένιων στο Ηλεκτρομαγνητικό φάσμα με καταστροφικά για αυτούς αποτελέσματα. Μάλιστα η αντεπίθεση που εξαπέλυσαν οι Αρμένιοι στην περιοχή του Χαντρούτ απέτυχε, σε μεγάλο βαθμό λόγω της δράσης των Αζερικών UAV, εξαιτίας ακριβώς της αδυναμίας των αρμενικών μέσων Η/Π να τα αντιμετωπίσουν. Στην περίπτωση αυτή τα αζερικά UAV παρείχαν έγκαιρες και επαρκείς πληροφορίες στο Αζέρικο επιτελείο, καθοδήγησαν ακριβή πυρά πυροβολικού και έπληξαν και τα ίδια με τα όπλα που έφεραν τις αντεπιτιθέμενες αρμενικές δυνάμεις, διαλύοντας τις χαρακτηριστικά.
Επίσης, τα αρμενικά μέσα Η/Π δεν κατάφεραν λόγω εγγενούς αδυναμίας να αντιμετωπίσουν τα εχθρικά Loitering Munitions, καθώς τα τελευταία δεν ελέγχονται από κάποιο κέντρο ελέγχου μέσω ζεύξης δεδομένων και έτσι είναι αδύνατον να παρεμβληθούν. Σε μια περίπτωση μάλιστα ένα σύστημα EW Repellent-1 καταστράφηκε από Αζερικό HAROP.
Πάντως τα Loitering Munition και τα Drone απέδειξαν με την δράση τους ότι δικαίως χαρακτηρίζονται ως “game changers” σύμφωνα με την νέα μεθοδολογία του πολέμου και θέτουν επιτακτικά ως ανάγκη την ανάπτυξης μέσων, μεθόδων, τεχνικών και τακτικών αντιμετώπισης τους.
Αεράμυνα και επιχειρήσεις SEAD/DEAD
Η επιτυχής δράση των Αζερικών UAV και των «περιφερόμενων πυρομαχικών», όπως αναλύθηκε ανωτέρω, δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί δίχως την συστηματική εκστρατεία υποβάθμισης των δυνάμεων αεράμυνας της αυτόνομης Δημοκρατίας του Αρτσάχ, αλλά και της ίδιας της Αρμενικής αεράμυνας. Ελλείψει ισχυρής αεροπορίας, οι αρμενικές δυνάμεις ήταν αναγκασμένες να στηριχθούν στα επίγεια συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας ώστε να εξασφαλίσουν την προστασία των φίλιων δυνάμεων από εναέριες απειλές.
Η ομολογουμένως ισχυρή Αρμενική αεράμυνα, ωστόσο, ήταν προσανατολισμένη προς πιο “συμβατικές” μορφές απειλής από αυτές που κλήθηκε τελικά να αντιμετωπίσει. Η αεροπορία του Αζερμπαϊτζάν διέθετε κάποια αεροσκάφη σταθερής πτέρυγας των τύπων MIG-29 (26 αεροσκάφη σύμφωνα με τις πιο αξιόπιστες πηγές), SU-25 (16), SU-24 (11) ενώ κάποιες πηγές αναφέρουν και την παρουσία μικρού αριθμού (4) SU-27. Επίσης, απειλή για τους Αρμένιους συνιστούσαν τα επιθετικά ελικόπτερα Mi-35 (24), Mi-24G Super Hind (15) και Mi-24 (35) των Αζέρων. Η αντιμετώπιση της αεράμυνας των Αρμένιων από αυτήν την αεροπορική δύναμη ήταν εξ’ αρχής προβληματική. Αν και σχετικά μικρή σε μέγεθος, η αντιαεροπορική δύναμη των Αρμενίων του Αρτσάχ διέθετε συστήματα που συνιστούσαν απειλή για τις αεροπορικές δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν. Αυτή αποτελούνταν κυρίως από συστήματα SHORADS OSA-AKM (SA-8), VSHOARADS Strela-1 (SA-9) και Strela-10 (SA-13) και MANPADS των τύπων Strela-2 (SA-7), Igla-1 (SA-16) και Igla (SA-18) καθώς και αντιαεροπορικά πυροβόλα.
Οι Αζέροι αναζήτησαν και βρήκαν έναν τρόπο για την επιτυχή καταστολή και καταστροφή της εχθρικής αεράμυνας στην μορφή των Loitering Μunition/ Κamikaze Drone αλλά και των UAV. Τα πρώτα έπληξαν με εντυπωσιακή ακρίβεια ακόμα και πυροβολαρχία S-300PS, ενώ τα δεύτερα, αυτά του τύπου TB.2 Bayraktar, προσέβαλαν με καταστροφικά αποτελέσματα με την χρήση βλημάτων MAM-L και MAM-C τα συστήματα SHORADS και VSHORADS των Αρμενίων, διεκδικώντας την καταστροφή όχι λιγότερο από 25 συστημάτων-εκτοξευτών.
Εξίσου εντυπωσιακή και ευφάνταστη ήταν η χρήση παλιών διπλάνων An-2 από τους Αζέρους, που τα είχαν μετατρέψει σε Drone (!), για την παραπλάνηση της αεράμυνας των Αρμενίων. Τα αεροσκάφη αυτά δρούσαν σαν δολώματα (Decoy), προσελκύοντας την προσοχή των αρμενικών αντιαεροπορικών συστημάτων, τα οποία εξαπέλυαν πυρά εναντίον τους, σπαταλώντας πολύτιμα βλήματα και – το κυριότερο – αποκαλύπτοντας την θέση τους, με αποτέλεσμα στην συνέχεια να προσβάλλονται από αζερικά συστήματα UAV.
Αν και οι Αρμένιοι κατέβαλαν φιλότιμες προσπάθειες (με αρκετή μάλιστα επιτυχία, τουλάχιστον αρχικά) για την απόκρυψη και την παραλλαγή των συστημάτων τους, αυτή εξαφανίζονταν μόλις εξαπολύονταν τα πρώτα πυρά. Στην συνέχεια ο εντοπισμός και η προσβολή τους ήταν απλώς θέμα χρόνου.
Ειδικές Δυνάμεις ως πολλαπλασιαστής συμβατικής ισχύος
Οι νικητές Αζέροι χρησιμοποίησαν ευρέως και αποτελεσματικά τις Ειδικές Δυνάμεις που διέθεταν σε ρόλο υποστήριξης των συμβατικών τους δυνάμεων και επαύξησης της αποτελεσματικότητάς τους.
Πιο συγκεκριμένα, κατά την διάρκεια του πολέμου, προσωπικό των Αζερικών Ειδικών Δυνάμεων συμμετείχε στην κατάληψη της πόλης Τζεμπραΐλ και εννιά χωριών γύρω από αυτήν, ενώ έλαβαν μέρος και στην κατάληψη της Σούσα.
Οι Αζέρικες Ειδικές Δυνάμεις, εκπαιδευμένες κυρίως από Τούρκους και Πακιστανούς, παρείχαν εξαιρετικές υπηρεσίες στα φίλια στρατεύματα, τόσο μεταδίδοντας δεδομένα βολής για το φίλιο πυροβολικό, όσο και λαμβάνοντας μέρος σε εκ παρατάξεως μάχες λειτουργώντας ως “στρατεύματα εφόδου” (assault troops), αποτελώντας την προμετωπίδα και την «αιχμή του δόρατος» των Αζερικών δυνάμεων. Επίσης, οι Αζερικές Ειδικές Δυνάμεις χρησιμοποιήθηκαν σε ρόλους ανίχνευσης, εντοπισμού και εκμετάλλευσης των ρηγμάτων που είχαν προκληθεί στην αρμενική αμυντική διάταξη, διεισδύοντας στα μετόπισθεν των Αρμενικών δυνάμεων, παρακάμπτοντας τα σημεία στήριξης της εχθρικής άμυνας και υποβοηθώντας τις επιθέσεις των συμβατικών Αζερικών δυνάμεων εναντίον τους.
Εκτός αυτών, οι Ειδικές δυνάμεις των Αζέρων έδρασαν στον κλασικό ρόλο του Ανορθόδοξου Πολέμου, δρώντας σε Συγκροτήματα Ανορθόδοξου Πολέμου, εκτελώντας δολιοφθορές, ενέδρες και επιθέσεις σε επισημασμένους στόχους και σε στόχους ευκαιρίας, σπέρνοντας την ανασφάλεια στα μετόπισθεν των αρμενικών δυνάμεων και παραπλανώντας τον αντίπαλο με επιθέσεις αντιπερισπασμού.
Συνολικά, κατά την διάρκεια της σύγκρουσης των 44 ημερών, οι Αζερικές Ειδικές Δυνάμεις απέδειξαν την αξία των Ειδικών Δυνάμεων σε ρόλο υποστήριξης συμβατικών επιχειρήσεων, κάτι που είχαμε να δούμε χρόνια αν όχι δεκαετίες, καθώς είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε τις Ειδικές Δυνάμεις σαν την κύρια δύναμη επίτευξης των αντικειμενικών σκοπών ενός αντιτρομοκρατικού πολέμου σε στρατηγικό επίπεδο.
Διδάγματα
Ο πόλεμος του Αρτσάχ θα μείνει στην ιστορία ως ο πρώτος που κερδήθηκε με την μίξη παλαιότερων και νέων μέσων, τακτικών και μεθόδων, ανάμεσα σε δύο ισοδύναμους (peer-to-peer) στρατιωτικούς οργανισμούς. Από την σύγκρουση αυτή προκύπτουν χρήσιμα διδάγματα και για τα καθ’ ημάς, καθώς οι Αζέροι έδρασαν κατά βάση με την στήριξη αν όχι με την καθοδήγηση Τούρκων στρατιωτικών συμβούλων και με σημαντική συνεισφορά τουρκικών μέσων.
Δίδαγμα 1: Χωρίς αισθητήρες, κάλυψη ηλεκτρονικού πολέμου και όπλα αντι-drone/ αντι-UAV “παραδοσιακοί” στρατοί μειονεκτούν τραγικά απέναντι σε στρατούς με τις ανωτέρω ικανότητες.
Οι μάχες μεταξύ των Αρμενικών και Αζερικών μονάδων έδειξαν ότι οι παραδοσιακές μονάδες (τεθωρακισμένες, μηχανοκίνητες, μηχανοποίητες) είναι ευάλωτες σε όπλα και τακτικές ενός προηγμένου πολέμου Drone (Advance Drone Warfare). Οι Αρμενικές δυνάμεις έχασαν 175 άρματα μάχης κυρίως από επιθέσεις drone στις οροφές των πύργων των αρμάτων (top attack). Αν και αυτό δεν σημαίνει το τέλος των αρμάτων μάχης, ωστόσο δείχνει ότι αυτά πλέον είναι ευάλωτα αν δεν συνοδεύονται/ καλύπτονται από αυτοκινούμενα αντιαεροπορικά συστήματα μικρής ακτίνος, συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου και συστήματα αντι-drone και αντι-UAV.
Δίδαγμα 2: Η ενσωμάτωση των Drone με χερσαία συστήματα υποστήριξης πυρός αποδίδει εκπληκτικά αποτελέσματα στον σύγχρονο πόλεμο.
Στον πόλεμο της Συρίας απεδείχθη η τεράστια χρησιμότητα των Drone ως ιπτάμενων παρατηρητών πυροβολικού σε τέτοιο βαθμό που ο Τουρκικός Στρατός και ο Ρωσικός Στρατός ανέπτυξαν “Συμπλέγματα Πυροβολικού – Drone”. Στην Επιχείρηση “Spring Shield” το 2020, οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν Drone για να εκτελούν αποστολές ISTAR (Intelligence, Surveillance, Target Aquisition, Reconnaissance) για τα αυτοκινούμενα πυροβόλα Firtina των 155 χλστ. και για Πολλαπλούς Εκτοξευτές Πυραύλων (ΠΕΠ). Επίσης, τα Drone χρησιμοποιήθηκαν σε καθήκοντα Εκτίμησης Ζημιών Μάχης (ΒDA) για να διαπιστώνουν τα αποτελέσματα πυρών πυροβολικού και ρουκετών. Ο Ρωσικός Στρατός εκτιμώντας την χρησιμότητα των μη επανδρωμένων αεροχημάτων ενσωμάτωσε τα Drone Orlan-10 στις μονάδες πυροβολικού των 152 χλστ.
Γενικά, ο συνδυασμός UAV και Drone με έμμεσα πυρά (πυροβολικό) σημειώνει μεγάλη εξάπλωση σε σύγχρονες συγκρούσεις.
Δίδαγμα 3: Tα Drone αποτελούν αποτελεσματικά μέσα SEAD εναντίον αντιαεροπορικών συστημάτων μικρής και μεσαίας ακτίνας.
Σύμφωνα με τουρκικές πηγές, στην Συρία και την Λιβύη το Bayraktar TB-2 απέκτησε τον τίτλο του “φονιά Pantsir” (ρωσικό αυτοκινούμενο αντιαεροπορικό σύστημα πυροβόλων και πυραύλων). Παρομοίως, οι Αζέροι, καθοδηγούμενοι από τους Τούρκους, εντός δύο εβδομάδων κατέστρεψαν περίπου 60 αντιαεροπορικά συστήματα των Αρμενίων, κυρίως 9K33 OSA και 9K35 Strela. Το ισραηλινό Harop χάρις στην ικανότητα να εντοπίζει εκπομπές ραντάρ και να τα εγκλωβίζει με αυτό τον τρόπο κατέστρεψε πυραύλους S-300, αποδεικνύοντας την τρωτότητα ακόμη και προηγμένων αντιβαλλιστικών/ αντιαεροπορικών συστημάτων απέναντι σε “δολοφονικά UAV”. Η απόδοση των δολοφονικών Drone/ UAV εναντίον των Αρμενίων οφείλετο στην απουσία μιας στιβαρής αεράμυνας δικτυοκεντρικής αρχιτεκτονικής. Αυτό από την άλλη μεριά σημαίνει ότι εναντίον μιας προηγμένης άμυνας A2/AD (Anti-access/ Area-denial) υποστηριζόμενη από συστήματα Ηλεκτρονικού Πόλεμου και Αντι-Drone, η αποκλειστική χρήση δολοφονικών UAV και Drone δεν θα είναι αποτελεσματική.
Δίδαγμα 4: Παρά την “Εποχή Πολέμου των Drone”, η κλασσική στρατιωτική ισχύς και στρατηγική εξακολουθεί να παίζει κύριο ρόλο.
Αν και αρχικά η επίθεση των Αζέρων πέτυχε χάρις στην εφαρμογή των πλεονεκτημάτων που προσέφερε η εκτεταμένη χρήση UAV και Drone, στην συνέχεια εξελίχτηκε σε κλασσικό πόλεμο χερσαίας μάχης, με επιχειρήσεις συνδυασμένων όπλων, και φθορά προσωπικού, μέσων και υλικών, ώστε να επιτευχθεί η εκμετάλλευση των ευκαιριών που προσέφεραν τα UAV – Drone και να καταληφθεί και να κρατηθεί το έδαφος που κερδήθηκε. Παρόλα αυτά, τα Διδάγματα 1 και 2 δείχνουν ότι πλέον ο Πόλεμος Συνδυασμένων Όπλων πρέπει να περιέχει ως αναπόσπαστο κομμάτι την τακτική, επιχειρησιακή και στρατηγική χρήση των UAV και Drone.
Δίδαγμα 5: Μισθοφόροι και ανορθόδοξα στρατεύματα μπορεί να αποτελούν μέρος ενός συμβατικού πολέμου, χρησιμοποιούμενα σε αντισυμβατικούς ρόλους.
Ως εκ τούτου, ανάλυσης πρέπει να τύχει και η δράση των φίλα προσκείμενων στην Άγκυρα ισλαμιστών μισθοφόρων, που χρησιμοποιήθηκαν συχνά σαν “αναλώσιμο υλικό” εναντίον των οχυρών θέσεων των Αρμενίων, ώστε να αποκαλυφθούν τα κενά στην αμυντική τους διάταξη και να γίνει ύστερα η ανάλογη εκμετάλλευση από τα Αζερικά τακτικά στρατεύματα. Αυτό θα πρέπει να θεωρείται ως μια πιθανότητα και σε ελληνοτουρκική σύρραξη, τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Θράκη.