
Την Παρασκευή 10/1/2025, διενεργήθηκε εκδήλωση στα Ιωάννινα για τον Βορειοηπειρωτικό και Κυπριακό ελληνισμό, διοργανωμένη από τους ευρωβουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού κόμματος (ΕΛΚ) κ.κ. Φρέντυ Μπελέρη (Ν.Δ.) και Μιχάλη Χατζαπατέλα (ΔΗ.ΣΥ.), καθώς επίσης με την συμμετοχή του τ. Υπουργού Επικρατείας, κ. Σταύρου Παπασταύρου και του βουλευτού της Ν.Δ., Άγγελου Συρίγου[1].
Στην εκδήλωση, συζητήθηκαν τα θέματα που αφορούν τις δύο αυτές περιοχές στις οποίες διαβιούν ελληνικοί πληθυσμοί, καταλήγοντας αφ΄ενός ότι η Αλβανία θα αναγκασθεί από την ευρωπαϊκή ενταξιακή πορεία, να συμμορφωθεί στο διεθνές δίκαιο και ανθρώπινα δικαιώματα και αφ΄ετέρου ότι επιδιώκεται να λυθεί το Κυπριακό Ζήτημα της Τουρκικής κατοχής και της οριοθετήσεως του Αιγαίου, μέσω προσφυγών στον ΟΗΕ και διεθνές δικαστήριο της Χάγης αντίστοιχα.
Πέρα από τις ενωτικές ομιλίες του κ. Μπελέρη και Μ. Χατζηπατέλα, σημαντικά ήταν αυτά που ανέφερε ο κ. Παπασταύρος στην ομιλία του: 1) ναι βέβαια η Αλβανία θα χρηματοδοτείται στην ενταξιακή πορεία της προχωρώντας σε εκδημοκρατισμό, αλλά πάλι πρόσφατα η βουλή της νομοθέτησε ασύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αρχές, 2) επίσης, ότι το 2024 η οικοδομική δραστηριότητα ανήλθε σε ποσόν ύψους 4 δις, εκ των οποίων μόνον τα 800 εκ. πέρασαν μέσα από το τραπεζικό σύστημα. Έτσι, άφησε να εννοηθεί, ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι, θέλουν να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη της Αλβανίας λόγω συμφερόντων. Συνεπώς, εγείρονται ερωτηματικά για το κατά πόσον θα αναγκασθεί η Αλβανική κυβέρνηση να συμμορφωθεί με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Ο κ. Συρίγος, μίλησε για τις σχέσεις με Αλβανία και Τουρκία, επίσης αναφέροντας τις κυβερνητικές προσπάθειες να λυθούν όλα τα Ζητήματα με τις δύο χώρες, μέσω των ειρηνικών σχέσεων με την Αλβανία και προσφυγής στο Δικαστήριο της Χάγης, για οριοθέτηση της αιγιαλίτιδος ζώνης και υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία.
Υπήρξε το εξής ερώτημα, που ετέθη κυρίως στον κ. Συρίγο, ως καθηγητού που ειδικεύεται στα ελληνοτουρκικά και το θέμα της ΑΟΖ, λαμβάνοντας υπ΄όψιν τα εξής: η Ελλάδα έχει αυτήν την περίοδο την προεδρία της Επιτροπής που διαχειρίζεται τα ευρωπαϊκά ενταξιακά κονδύλια[2] και ανέλαβε την θέση μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για τη διετία 2025/26[3].
Ερώτημα: Καταλαβαίνουμε ότι λόγω του casus belli, δεν μπορείτε να προχωρήσετε σε καθορισμό αιγιαλίτιδος ζώνης και ΑΟΖ με την Τουρκία. Ωστόσο, γιατί επιμένετε σε προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης που είναι πολιτικό δικαστήριο, και δεν προσφεύγετε στο ευρωπαϊκό δικαστήριο του Αμβούργου, που είναι ειδικό για θέματα Δικαίου της θάλασσας;
Γιατί δεν προσφεύγετε στο ευρωπαϊκό δικαστήριο του Λουξεμβούργου, που είναι ειδικό στα θέματα ευρωπαϊκών αλιευτικών ζωνών;
Γιατί δεν προσφεύγετε στις επιτροπές που διαχειρίζονται την ενταξιακή πορεία αντίστοιχα της Αλβανίας και της Τουρκίας, για να λυθούν τα προβλήματα;
Γιατί δεν κηρύσσετε μονομερώς ΑΟΖ με την Αλβανία σύμφωνα με το διεθνές και θαλάσσιο δίκαιο, αφού εκεί δεν υπάρχει φόβος για casus belli;
Εφ΄όσον είμαστε εταίροι της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και η Αλβανία και η Τουρκία είναι υπό ένταξη χώρες, αυτό σημαίνει ότι αποδέχονται το ευρωπαϊκό δίκαιο και άρα μπορούμε να προχωρήσουμε σε αύξηση των χωρικών μας υδάτων και εναερίου χώρου στα 12 ναυτικά μίλια σύμφωνα με τον χάρτη της Σεβίλλης, μα και τον Χάρτη ΑΟΖ κρατών μελών της ΕΕ (Αύγουστος 2017) [4]και εάν έχουν αντιρρήσεις, να λυθούν δικαστικά;
Ο κ. Συρίγος απήντησε, φέρνοντας το παράδειγμα του ασθενούς που διαλέγει γιατρό, οπότε προτιμά κάποιον έμπειρο αντί του νέου. Είπε ότι το δικαστήριο της Χάγης έχει δικάσει 30 υποθέσεις, ενώ τα άλλα δύο καμμία. Επίσης, ότι το θέμα της ΑΟΖ με την Αλβανία έχει πρακτικά λυθεί και για την υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο είπε καταλεξεί, ότι: «κανείς Λουξεμβουργιανός δεν θα έρθει να πολεμήσει για το Καστελόριζο»!
Θέματα στους λόγους και απαντήσεις των ομιλητών
Ο σεβαστός κ. καθηγητής, στο θέμα του Διεθνούς Δικαστηρίου του Δικαίου της Θάλασσας (ΔΔΔΘ) του Αμβούργου, δεν θυμάται τις οριοθετήσεις που έχει κάνει: 1)
Μπαγκλαντές κατά Μυανμάρ (2012), 2) Σομαλία κατά Κένυας (2015), 3) Γκάνα κατά Ακτής Ελεφαντοστού (2017) και κυρίως {4) στην υπόθεση Νικαράγουας – Κολομβίας (2012), όπου αναγνώρισε ότι δικαιούνται αυτά τα μεμακρυσμένα νησιά αιγιαλίτιδας ζώνης 12 ναυτικών μιλίων[5] (Καστελλόριζο). Συνεπώς το δικαστήριο του Αμβούργου έχει κάνει οριοθετήσεις βάσει του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου και θα μπορούσε να γίνει προσφυγή
Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι, η Ελλάδα στις 16 Ιανουαρίου του 2015, στην δήλωσή της περί αποδοχής της δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, πρόσθεσε και μία δεύτερη επιφύλαξη, για διαφορές που αφορούν στα “σύνορα ή την κυριαρχία της Ελληνικής Δημοκρατίας, περιλαμβανομένης κάθε διαφοράς επί του εύρους και των ορίων των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου αυτής”[6].
Στο θέμα της ΑΟΖ με την Αλβανία, η λύση που «πρακτικά» βρέθηκε, είναι ότι υπεγράφη συνυποσχετικό για προσφυγή στο δικαστήριο της Χάγης, για οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών τους. Σαφώς, πάντα τίθεται το θέμα της προστασίας των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας, ως απαιτούμενο[7]. Δυστυχώς όμως, βλέπουμε ότι παρόλο που η Αλβανία δεν εφαρμόζει το ευρωπαϊκό κεκτημένο (βλέπε υποθέσεις Κ.Κατσίφα[8], Φ.Μπελέρη ακύρωση της εκλογής του ως δημάρχου και φυλακίσεως, καταπατήσεως παραθαλασσίων οικοπέδων Χειμάρρας, κλπ), ωστόσο όλοι προωθούν την ενταξιακή της πορεία ευχόμενοι κάποια ημέρα να επικρατήσει κράτος δικαίου και ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα.
Στο θέμα του Φ.Μπελέρη ως φυλακισμένου δημάρχου, οι ομιλιτές το παρουσίασαν ως νίκη της μειονότητας και της Ελλάδας, με την εκλογή του ως ευρωβουλευτού και αποφυλάκισή του. Κάποιος κακόβουλος αναγνώστης όμως, ίσως σκεφθεί ότι υπάρχει και διαφορετική ερμηνεία στο νικηφόρο αφήγημα. Η εκλογή του κ. Μπελέρη στο ευρωκοινοβούλιο, αφαίρεσε το «αγκάθι» στις σχέσεις Αλβανίας-Ελλάδας (της παραβιάσεως δημοκρατικών και δικαστικών αρχών), ελευθερώνοντας τον δρόμο για συνέχιση της ενταξιακής πορείας.
Στο θέμα της ΑΟΖ στο αρχιπέλαγος, η Τουρκία ξεκίνησε να αμφισβητεί τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο από το 1973[9], λόγω της παγκοσμίου πετρελαϊκής κρίσεως και της Ελλαδικής εκδόσεως αδειών εκμεταλλεύσεως υδρογονανθράκων σε κοιτάσματα που είχαν βρεθεί στο βόρειο Αιγαίο· η Τουρκία τότε έδωσε άδειες για εξερεύνηση υπάρξεως πετρελαίου, σε περιοχές του Αιγαίου που αμφισβητούσε, επεκτείνοντάς τες το 1974 και μετέπειτα, με συνεχή αύξηση των διεκδικήσεων.
Χωρίς να υπεισέλθουμε στην διεθνή νομολογία περί της γεωγραφικής ενότητας στα αρχιπελάγη, απλά να θυμίσουμε ότι τα νησιά του Αιγαίου στην Οθωμανική αυτοκρατορία, αποτελούσαν τον νομό του Αρχιπελάγους (Vilayet Cezayir i Bahr i Safid). Επίσης ότι το διεθνές δίκαιο σε διάφορες υποθέσεις δέχεται αυτό ως αρχή[10]. Σε αυτό το ζήτημα της αιγιαλίτιδας ζώνης και ΑΟΖ, απλά η Ελλάδα περιμένει πότε θα υπογράψει συνυποσχετικό με την Τουρκία, ελπίζοντας να λυθεί το θέμα δικαστικά, ενώ η Τουρκία συνεχώς μεγαλώνει τις διεκδικήσεις (πρόσφατα, εκτός της «μειονότητας» στην Θράκη, εγείρει θέμα «μειονότητας» και στα Δωδεκάνησα), ενώ ως υποψήφια προς ένταξη χώρα θα έπρεπε να εφαρμόσει το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Το διακύβευμα
Η Ελλάδα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, εμφανίζεται με δικαιώματα σε 6 ν.μ. δηλαδή συνολική έκταση περίπου 92 χιλ. τ.χλμ., ενώ σύμφωνα με τον χάρτη της Σεβίλλης που δέχεται η Επιτροπή και το διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο, εάν επεκτείνει στα 12 ν.μ., θα έχει συνολική έκταση περίπου 500 χιλ. τ.χλμ.[11]. Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν υποβάλλει αυτούς τους χάρτες που αφορούν την αλιεία (δικαιοταξία δικαστηρίου Λουξεμβούργου), προτιμώντας να παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (21/12/2023) και μάλλον να πληρώσει μεγάλα πρόστιμα.
Πέραν των θεμάτων Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου, το Αιγαίο διαθέτει κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου[12]. Εν κατακλείδι, εάν η Ελλάδα με την εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου κλπ διεθνών κανόνων, επεκτείνει στα 12 ν.μ. τελικά τα χωρικά της ύδατα και αντίστοιχα την ΑΟΖ (πλην της μέσης γραμμής κοντά στα Τουρκικά παράλια), θα έχει την διαχείριση μεγάλων κοιτασμάτων ενέργειας, την οποία θα μοιραστεί με εταιρείες εξορύξεως και άρα θα διαθέτει μεγάλα ποσά πλέον για οικονομική ανάπτυξη.
ο βασικός κανόνας παρέμενε αυτός που διατυπώθηκε από τον Lawrence Eagleburger προς τον πρέσβη Χρήστο Ζαχαράκι: «Μη βάζετε τις ΗΠΑ στη θέση να διαλέξουν μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αν μας βάλετε να διαλέξουμε, 9 στις 10 φορές θα διαλέξουμε την Τουρκία γιατί αυτό είναι το συμφέρον των ΗΠΑ».
Κομβικό ρόλο σε αυτή τη νέα περίοδο της συγγραφικής δραστηριότητας και της προσωπικής εξέλιξης του Παναγιώτη Κονδύλη θα παίξει το κείμενό του, «Ελληνοτουρκικός πόλεμος», που δημοσιεύει ως επίμετρο στη Θεωρία του Πολέμου, κείμενο γραμμένο αμέσως μετά την εθνική ταπείνωση των Ιμίων, το 1996, που θα τον κάνει ευρύτερα γνωστό και θα προκαλέσει σκληρές δημόσιες διαμάχες και αντιπαραθέσεις. Καταγράφει χωρίς κανένα ψιμύθιο τη σταδιακή υπαγωγή του συρρικνωμένου ελληνικού κόσμου στην τουρκική επικυριαρχία – αυτό που αποκαλούσαμε ήδη «ισλαμο-κεμαλισμό» και που θα γίνει γνωστός αργότερα ως νεο-οθωμανισμός. Αφού έχει καταγράψει απροκατάληπτα τη σταδιακή και ραγδαία επιδείνωση του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας στο δημογραφικό, οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο, επιστρέφει χωρίς παρωπίδες στη μοιραία σχέση ελληνικού έθνους και ελλαδικού κράτους:
As of January 2025, the ITLOS has delivered over 30 cases. Some prominent cases include:
- The M/V “SAIGA” Case (Saint Vincent and the Grenadines v. Guinea) (1997): A landmark case regarding the detention of a vessel and the issue of state jurisdiction over vessels on the high seas.
- The Case Concerning the Conservation and Sustainable Exploitation of Swordfish Stocks (Chile v. European Union) (2000): A case focusing on sustainable fishing practices and the rights of states over living marine resources.
- The Dispute Concerning Delimitation of the Maritime Boundary (Bangladesh v. Myanmar) (2009): This case dealt with maritime boundary delimitation in the Bay of Bengal.
- The Arctic Sunrise Case (Netherlands v. Russia) (2014): The ITLOS ruled on the detention of a ship in Russian waters after an environmental protest, interpreting the rights and obligations under UNCLOS.
- The Dispute Concerning the Delimitation of the Maritime Boundary (Ghana v. Côte d’Ivoire) (2017): This case involved the delimitation of the maritime boundary in the Atlantic Ocean between Ghana and Côte d’Ivoire.
Σαν σήμερα, το 1996, εγκαινιάζεται στο Αμβούργο της Γερμανίας η λειτουργία του Διεθνούς Δικαστηρίου για το Δίκαιο της Θάλασσας. Οι περισσότεροι γνωρίζουν το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο έρχεται ξανά και ξανά στην επικαιρότητα ως το μέσο επίλυσης της μόνης ελληνοτουρκικής διαφοράς, που είναι ο καθορισμός των θαλασσίων ζωνών, της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας.
Τη χρονιά που δημιουργήθηκε το νέο αυτό Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών συγκρότησε την Επιτροπή Δικαίου της Θάλασσας, στην οποία μετείχαν διπλωμάτες, ειδικοί στο δίκαιο της θάλασσας, και αξιωματικοί των τριών όπλων των Ενόπλων Δυνάμεων και του Λιμενικού.
Η επιτροπή εξέτασε λεπτομερώς το ζήτημα και προχώρησε σε κάποιες εισηγήσεις. Μία απ’ αυτές ήταν η χώρα μας να προσφύγει, όχι στη Χάγη, αλλά στο νεοϊδρυθέν, στο Αμβούργο, Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας. Να σημειωθεί ότι η απόφαση δεν ήταν ομόφωνη. Σε αυτή μειοψήφησαν οι αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων, που μετείχαν στην επιτροπή, οι οποίοι τάχθηκαν υπέρ της προσφυγής στη Χάγη.
Το σκεπτικό της πλειοψηφίας, που υποστήριξε την προσφυγή στο Αμβούργο, ήταν ότι επρόκειτο για ένα νέο διαιτητικό θεσμό, τα μέλη του οποίου ήταν πιο εξειδικευμένα από αυτά του δικαστηρίου της Χάγης στο Δίκαιο της θάλασσας. Ακόμη, τα μέλη της επιτροπής είχαν εκτιμήσει ότι δεν μπορεί να έχεις εμπιστοσύνη σε «ουδέτερους» επιδιαιτητές, οι οποίοι, μάλιστα, είχαν πάρει αποφάσεις για την υφαλοκρηπίδα νησιών, που δεν ευνοούσαν τις ελληνικές θέσεις για το σύμπλεγμα του Καστελόριζου.
Η αλήθεια είναι ότι το Δικαστήριο της Χάγης έχει πάρει αποφάσεις τις οποίες έχει κάνει «σημαία» η Τουρκία, για να υποστηρίξει νομικά τη θέση της ότι το σύμπλεγμα του Καστελόριζου δεν μπορεί να έχει ΑΟΖ διότι απέχει μόλις 2,02 χλμ. από τις ακτές της Τουρκίας και 580 χλμ. από την ηπειρωτική Ελλάδα και αυτό δημιουργεί μια θαλάσσια περιοχή δικαιοδοσίας 40 χιλιάδων χιλιομέτρων, πράγμα αντίθετο με την αρχή της δικαιοσύνης και του διεθνούς δικαίου.
Οι περιπτώσεις που επικαλείται η Τουρκία είναι:
-Η διαμάχη της Γερμανίας με τις Κάτω Χώρες και τη Δανία για τη Βόρεια Θάλασσα (1969).
-Η αντιπαράθεση Γαλλίας και Αγγλίας για την Αγγλική Μάγχη και την περιοχή του Ατλαντικού (1977).
-Η υπόθεση Λιβύης και Τυνησίας για τα νησιά Τζέρμπα και Κέρκιννα (1982).
-Η αντιπαράθεση πάλι της Λιβύης, αυτήν τη φορά, με την Μάλτα (1985).
[1] Ιστοσελίδα ευρωβουλευτή Φρέντυ Μπελέρη, δελτίο Τύπου, διαθέσιμο στο: https://fredisbeleris.gr/beleris_ekdilosi_iwannina_voreiohpeirvtikos_kypriakos_ellhnismos/
[2]Βλέπε χρηματοδοτήσεις Δυτικών Βαλκανίων, διαθέσιμο στο: https://www.serreschamber.gr/wp-content/uploads/2024/07/ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ-ΔΥΤ.-ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ-ΑΠΟ-Ε.Ε._7.2024.pdf, σσ. 10, 12 (βασικά σιδηρόδρομος και φωτοβολταϊκά).
[3] ΥΠΕΞ, διαθέσιμο στο: https://greeceforunsc.mfa.gr/el/i-ellada-xekina-ti-thiteia-tis-sto-symvoulio-asfaleias-ton-inomenon-ethnon-os-mi-monimo-melos-gia-ti-dietia-2025-26/
[4] Βλέπε σχετικά: https://www.anixneuseis.gr/ποιός-νοιάζεται-για-τον-χάρτη-της-σεβί/#google_vignette και https://www.politispress.gr/apopseis/o-eyropaikos-chartis-tis-sevillis-toy-panagioti-anastopoyloy/ [προσπελάστηκε 15/1/2025].
[5] Αμβούργο υποθέσεις οριοθετήσεως: https://www.itlos.org/en/main/cases/list-of-cases/
[6] INTERNATIONAL COURT OF JUSTICE, διαθέσιμο στο: https://www.icj-cij.org/declarations/gr
[7] ΥΠΕΞ Σχέσεις με Αλβανία, διαθέσιμο στο: https://www.mfa.gr/bilateral-relations/albania/ (ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, λένε ότι ήταν πρόταση της Ιταλίας και γίνεται μικρή παραχώρηση στην Αλβανία).
[8] Απάντηση στην στην υπ’αριθμ. 344 Κοινοβουλευτική ερώτηση με θέμα: Χρηματοδοτικά πρωτόκολλα από ΕΕ σε Αλβανία, διαθέσιμο στο: https://www.mfa.gr/apantese-sten-uparithm-344-koinobouleutike-erotese-me-thema-khrematodotika-protokolla-apo-ee-se-albania/
[9] Αλέξης Ηρακλείδης, Άσπονδοι Γείτονες: Ελλάδα-Τουρκία: η διένεξη του Αιγαίου, εκδ. Σιδέρης, Αθήνα 2007, σ. 79.
[10] Για μια ευσύνοπτη κατανόηση των νομικών και λοιπών θεμάτων, βλέπε την διπλωματική εργασία της Δέσποινας Τσιτώνα, Η Οριοθέτηση των Θαλασσίων Ζωνών της Ελλάδας με τις Γειτονικές Χώρες, διαθέσιμο στο: https://repo.lib.duth.gr/jspui/bitstream/123456789/10348/1/Tsitona.pdf
[11]Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, χάρτης, διαθέσιμο στο: https://maritime-spatial-planning.ec.europa.eu/countries/greece
[12] Υπολογίζονται σε 250 δις €, βλέπε Βόρια, διαθέσιμο στο: https://www.voria.gr/article/simantika-kitasmata-fisikou-aeriou-ke-petreleou-axias-250-dis-krivi-i-ellada και Ενέργεια, διαθέσιμο στο: https://www.energia.gr/article/6111/hrysoryheio-to-aigaio-se-petrelaio-kai-fysiko-aerio-23122004